Subscribe
Остануваат уште шест месеци до изборите за Европскиот парламент и се чини дека веќе почнаа некои преговори за највисоките позиции во Европската унија. И покрај тоа што досега е изнесено само едно име за функцијата претседател на Европската комисија, онаа на нејзината сегашна носителка, Урсула фон дер Лајен, веќе се разгледуваат три можни кандидати за функцијата претседател на Европскиот совет, што би стане празен ако актуелниот претседател, Шарл Мишел, добие мандат за европратеник.
Клаус Јоханис на потесниот избор за претседател на Европскиот совет
Едно од овие три имиња е претседателот на Романија, Клаус Јоханис. Иако аналитичарите во Букурешт и во странство не му даваат голема шанса, владејачката коалиција во Букурешт веќе сериозно разговара за неговата можна кандидатура и сценаријата за тоа како евентуален успех би влијаел на домашната политичка сцена во пресрет на претседателските и парламентарните избори на крајот на годината. Претседателот на Европскиот совет претседава со состаноците на 27-те водачи на ЕУ и го претставува блокот за прашања од надворешната политика.
Функцијата претседател на Европскиот совет од 2019 година ја извршува Белгиецот Шарл Мишел, кој неодамна најави дека ќе се кандидира за место во Европскиот парламент и дека доколку го добие, веднаш ќе поднесе оставка. Ако местото стане испразнето, лидерите на ЕУ или ќе треба да изберат нов претседател на Советот или, според правилата на ЕУ, да прифатат дека земјата што претседава со ЕУ ќе го води Советот, а тоа е Унгарија, која претседава од 1. од јули до 31 декември 2024 година. Со други зборови, од лидерите на ЕУ се очекува да му ја предадат работата на лидерот на Будимпешта, Виктор Орбан, кој во Брисел е намуртен поради неговите позиции, честопати во спротивност со повеќето лидери на ЕУ. Значи, постои секаков интерес од нивна страна да се постигне резултат во преговорите. Но, какви шанси има Клаус Јоханис? Коментаторите во Букурешт и во странство велат дека тие се движат од многу сиромашни до нула. Оние кои велат дека постои шанса, се повикуваат на европски обичај дека доколку не се договорат поинаку, европските лидери го избираат најдолготрајниот меѓу нив. Или, во моментов, најдолговечните членови на Советот се, по ред, Орбан и Јоханис. Она што е сигурно е дека ако политичките претставници во Букурешт успеаја да го добијат Јоханис – или зошто да не? друг романски политичар – да преговара, па дури и да се сведе на избор на помалото од двете зла, тоа ќе биде невидена победа не само за Романија, туку и за другите земји од Источна Европа, и воопшто, за малите земји од Унијата кои, кога станува збор за споделување на високи позиции во ЕУ, досега останаа на страна. Единствениот кој изгледа оптимист и верува дека Романија има „реални шанси“ на оваа позиција е романскиот социјалдемократски премиер Марсел Чолаку. Тој во официјалната изјава истакна дека не претседателот Клаус Јоханис, туку Романија „има реални, па дури и многу добри шанси“. Изјавата на Марсел Чиолаку беше контрадикторна на Европа Либера од Дачијан Чиолос, поранешен романски технократ премиер, сега нов европратеник. Дачијан Чиолос беше еден од романските политичари вклучени во преговорите за изборот на Шарл Мишел, актуелен претседател на Европскиот совет. Дачијан Чјолос рече дека социјалдемократскиот премиер нема поим што значат преговори на ова ниво и рече дека не е земја, туку личност која е во игра за оваа функција.
Единствениот кој ниту потврди ниту демантираше беше претседателот Клаус Јоханис кој во 2022 година рече дека доколку му биде понудена функција во Брисел, сериозно ќе размисли да ја напушти Романија. Клаус Јоханис веројатно е внимателен во изјавите бидејќи по оваа изјава дадена во контекстот во кој неговото име беше ставено на листата на можни замени за Јенс Стотенберг, генералниот секретар на НАТО, тој конечно не поднесе оставка. Романија во структурите на НАТО ја претставува социјалдемократскиот политичар Мирчеа Џоана, кој е заменик генерален секретар. Факт е дека Јоханис повеќе не може да се кандидира за највисоката функција во романската држава, бидејќи Уставот на Романија го ограничува лицето на најмногу два мандати. Згора на тоа, дури и ако не можеме да зборуваме за обичаите во Романија, тоа е добро воспоставен обичај во последните децении за политичарите чиишто кариери достигнаа крајна точка во земјата да бараат позиција или во европските тела или во дипломатијата.
Од друга страна, заминувањето на Клаус Јоханис пред истекот на неговиот мандат, на речиси половина година до крајот, може да донесе изборни придобивки за неговата партија, ПНЛ. Едно од сценаријата за кое се разговараше во партијата и владината коалиција во Букурешт е Јоханис да поднесе оставка на почетокот на летото, а функцијата, според Уставот, да ја преземе претседателот на Сенатот и лидер на ПНЛ, Николае Чиука. ПНЛ смета на фактот дека, како привремен претседател, Николае Чиука ќе може да ја искористи оваа можност изборно, зголемувајќи ги неговите шанси да влезе во вториот круг од претседателските избори, заедно со, најверојатно, еден од неговите сегашни сојузници во владејачката ПСД. И има двајца претходни кандидати кои покажаа дека има посилна мобилизација на десниот електорат против ПСД за номинација за лидер на земјата, еден од нив е Клаус Јоханис, а другиот е неговиот претходник Трајан Басеску. Датумот на претседателските избори се уште не е одреден, но либералите би сакале изборите за Сенатот и Домот на пратеници да се одржат или по претседателските избори, кои би биле на 10. и 24 ноември или во исто време со локалните избори кои социјалдемократите ги отфрлаат.
Од друга страна, шансите за успех на Клаус Јоханис како претседател на Европската комисија се тесно поврзани со резултатите од изборите за Европскиот парламент во јуни. Според пресметките во Брисел, на изборите за следниот Европски парламент би можела да победи Европската народна партија (ЕПП). Во вакво сценарио, ЕПП ќе има приоритет да заземе една од најважните европски позиции, имено претседател на Европската комисија, а не претседател на Советот. На ова смета Урсула фон дер Лајен, која се очекува да ја објави својата кандидатура за втор мандат како шеф на владата на ЕУ на конгресот на ЕПП во Букурешт на 6-7 март. Иако функцијата претседател на Европскиот совет би можеле да ја бараат социјалистите – кои според анкетите би ја добиле втората највисока оценка на изборите за Европскиот парламент – постои преседан за нивно кршење. Од 2014 до 2019 година, Европската народна партија ја извршуваше и функцијата претседател на Европскиот совет, преку Доналд Туск, и претседател на Европската комисија, преку Жан Клод Јункер.
Според новинарите на Блумберг, кои зборуваат и за пресметките што се прават во Брисел, на следниот Европски совет, околу половина од шефовите на држави – 13 од 27 – се од семејството на Европската народна партија. Еден од нив е самиот Јоханис, чија партија, ПНЛ, исто така е поврзана со ЕПП, така што и ова може да ја наруши рамнотежата во корист на кандидатот на ЕПП за претседател на Советот.
Покрај романскиот претседател, за оваа функција во моментов се нудат уште две имиња – поранешниот италијански премиер Марио Драги, поранешен претседател на Европската централна банка и Ксавиер Бетел, поранешен премиер, а сега министер за надворешни работи на Луксембург. Додека првиот сè уште нема дадено официјални изјави на оваа тема, вториот за РТЛ изјави дека моментално не се кандидира и сака да остане во својата земја, додава Блумберг.