Dwudziesta ósma „gwiazda” na europejskim firmamencie

Bośnia i Hercegowina na drodze do członkostwa w UE.

Byłaby to dwudziesta ósma „gwiazda” na europejskim firmamencie

21 marca ubiegłego roku Rada Europejska podjęła ważną decyzję. Zatwierdzili rozpoczęcie niezbędnych procedur w celu włączenia Bośni i Hercegowiny jako państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Decyzja ta ma ogromne znaczenie z wielu powodów i wywołała dyskusje w kilku kluczowych krajach w Europie.

Kilka krajów europejskich, w tym Holandia, Dania, Francja i Estonia, wyraziło poważne obawy dotyczące wdrażania różnych reform. Według strony internetowej Rady Europejskiej, kraje te uważają, że nowe przepisy konstytucyjne i wyborcze są niezbędne do zapewnienia równości i niedyskryminacji, wzmocnienia praworządności oraz zwalczania korupcji i przestępczości zorganizowanej. Ponadto kraje te podkreślają znaczenie utrzymywania pozytywnych stosunków geopolitycznych z Rosją i Białorusią, przy jednoczesnym przestrzeganiu praw człowieka i wolności prasy. Kwestie te mają ogromne znaczenie i wymagają starannej uwagi i rozważenia.

Bośnia i Hercegowina to kraj, który stanął w obliczu wielu wyzwań od momentu powstania w 1992 r., po rozpadzie Jugosławii. Pierwsze lata jego istnienia naznaczone były brutalnym konfliktem pomiędzy trzema grupami etnicznymi – Bośniakami, Chorwatami i Serbami. Konflikt ten trwał przez trzy lata i dopiero w 1995 roku, dzięki interwencji ONZ i NATO, udało się ostatecznie zaprowadzić pokój. W ramach traktatów pokojowych, kontyngenty wojskowe zostały rozmieszczone na tym obszarze, aby zapewnić utrzymanie pokoju i stabilności. Nawet dziś Bośnia i Hercegowina nadal stoi w obliczu wyzwań i konieczne jest kompleksowe zrozumienie jej składu i problemów, przed którymi stoi.

Po konflikcie w Bośni podjęto decyzję o podziale kraju na trzy odrębne obszary. Pierwszy obszar znany jest jako Federacja Bośni i Hercegowiny, która obejmuje cały region zachodni i znaczną część centralnego zaplecza. Obszar ten obejmuje główne miasta, takie jak Sarajewo i Tuzla. Drugim obszarem jest Serbska Republika Bośni i Hercegowiny, która obejmuje północną i wschodnią część kraju, głównie odpowiadającą granicy z Serbią. Wreszcie, okręg Brčko na północnym wschodzie jest małym regionem z własną autonomią administracyjną.

Oprócz autonomicznego okręgu Brczko, Bośnia i Hercegowina została podzielona na dwa podmioty w 1995 r. – Federację Bośni i Hercegowiny, reprezentującą głównie ludność bośniacką i chorwacką, obejmującą 51% terytorium kraju, oraz Republikę Serbską, która reprezentuje ludność serbską i obejmuje 49% kraju. Każdy z tych podmiotów ma swój własny system zarządzania, który obejmuje szereg umów między różnymi społecznościami w celu zapewnienia sprawiedliwej reprezentacji i administracji.

W rzeczywistości Bośnia i Hercegowina jest krajem, w którym współistnieją trzy odrębne grupy etniczne o różnych przekonaniach religijnych – muzułmańscy Bośniacy (50,7% populacji), prawosławni Serbowie (30,7%) i katoliccy Chorwaci (15,2%). Należy podkreślić, że Bośnia i Hercegowina stanie się pierwszym europejskim krajem z większością muzułmańską, gdy przystąpi do UE.

Ramy polityczne i instytucjonalne są podobnie złożone: Prezydencja Republiki jest w rzeczywistości zasadniczo sprawowana przez triumwirat, z trzema członkami wybranymi w wyborach powszechnych, z których każdy pochodzi z własnej wspólnoty etniczno-religijnej. W 2022 r. wybrano Bośniaka Denisa Bećirovicia (SDP, S&D), Chorwata Željko Komšicia (DF, pro-S&D) i Serba Željkę Cvijanovicia (SNSD, ex pro-S&D).

System prezydencki i parlamentarny Bośni i Hercegowiny jest złożoną i unikalną strukturą polityczną. Podczas gdy istnieje ideologiczna ciągłość między trzema członkami prezydencji, obraz parlamentarny jest bardziej skomplikowany. W tym przypadku 42 parlamentarzystów jest wybieranych w równych proporcjach, 28 w Federacji Bośniacko-Chorwackiej i 14 w Republice Serbskiej. Pierwszą partią, która została wykluczona, jest Partia Akcji Demokratycznej (SDA), która jest uważana za pro-PPE. Z 17,23% głosów i 9 mandatami, SDA stała się znaczącą siłą polityczną w regionie.

Jednak pierwsze miejsce nie wystarczyło do uzyskania rządu krajowego, tak bardzo, że większość (dość słaba, licząc na zaledwie 23 mandaty z 42) widzi SNSD i SDP u władzy w koalicji z bośniackimi „bliźniakami” chorwackiej HDZ (PPE), konserwatystami Ludu i Sprawiedliwości (NiP, NI) i liberałami Naša Stranka (ALDE). Na czele rządu stoi Borjana Krišto (HDZ, EPP), przedstawicielka chorwackiej ludności, prawdopodobnie wybrana, aby „zadowolić” katolików, biorąc pod uwagę, że partia chorwackiego członka prezydencji znalazła się w opozycji dzięki temu manewrowi. Należy podkreślić, że Krišto jest pierwszą kobietą sprawującą prezydencję w Radzie Bośni i Hercegowiny, co jest kolejną oznaką procesu odnowy w tym kraju.

Otwarcie Bośni i Hercegowiny na Unię Europejską było możliwe dzięki wspólnym wysiłkom grupy narodów z Europy Środkowo-Południowej. Kraje te obejmują Austrię, Chorwację, Czechy, Grecję, Włochy, Słowację i Słowenię, które wspólnie napisały wspólny list za pośrednictwem swoich ministrów ds. europejskich, aby naciskać na negocjacje. Decyzja o otwarciu Bośni i Hercegowiny na Unię Europejską spotkała się z dużym zadowoleniem Giorgii Meloni (FdI, ECR). Uważa ona, że wydarzenie to będzie jasnym i jednoznacznym przesłaniem dla całych Bałkanów Zachodnich.

Bośnia i Hercegowina jest krajem o strategicznym znaczeniu w regionie Bałkanów. Jego członkostwo w UE miałoby daleko idące konsekwencje dla krajobrazu politycznego w regionie. Znacząco osłabiłoby to wpływy Serbii w regionie i pomogłoby zrównoważyć rosnące zaangażowanie Rosji na Bałkanach. Droga do członkostwa Bośni i Hercegowiny w UE nie jest jednak pozbawiona wyzwań.

Po pierwsze, kraj ten stałby się pierwszym krajem o większości muzułmańskiej, który przystąpiłby do UE, co wymagałoby rozszerzenia swobody przemieszczania się na Bośniaków. Nieuchronnie doprowadziłoby to do zmian kulturowych i dostosowań, którymi trudno byłoby zarządzać. Po drugie, Bośnia i Hercegowina stoi przed różnymi wyzwaniami gospodarczymi i społecznymi, którym należałoby sprostać przed przystąpieniem do UE. Kraj ten ma najwyższy poziom nierówności dochodów w Europie, a współczynnik Giniego jest powodem do niepokoju. Ma również niski wskaźnik dzietności i wysoką stopę bezrobocia wynoszącą około 34%. PKB per capita jest nieco ponad połowę niższe niż w Bułgarii, ostatnim kraju UE w tym rankingu.

Podsumowując, niedawne rozszerzenie Unii Europejskiej o Bośnię i Hercegowinę ma znaczący wpływ na potencjał inwestycyjny w regionie Bałkanów.
Ekspansja ta stanowi wyjątkową okazję dla krajów regionu do skorzystania z integracji gospodarczej i politycznej UE. Proces rozszerzenia nie jest jednak pozbawiony wyzwań. Różnice etniczne i religijne, zarządzanie granicami i migracja wewnętrzna to szczególnie złożone kwestie, którymi należy się skutecznie zająć, aby zapewnić długoterminowy sukces tej ekspansji.

Jak widzieliśmy, region Bałkanów ma historię konfliktów etnicznych i religijnych, które często skutkowały niestabilnością polityczną i zacofaniem gospodarczym. W związku z tym kluczowe znaczenie ma delikatne i inkluzywne podejście do tych różnic. Będzie to wymagało znacznych wysiłków zarówno ze strony UE, jak i władz lokalnych w celu promowania dialogu, zrozumienia i szacunku między różnymi społecznościami.

Zarządzanie granicami jest kolejnym poważnym wyzwaniem, którym należy się zająć, aby zapewnić pomyślną integrację Bośni i Hercegowiny z UE. Ponadto, zarządzanie migracją wewnętrzną w ramach Unii jest również kluczową kwestią, którą należy rozważyć.

Ostatecznie rozszerzenie UE zawsze wiąże się zarówno z szansami, jak i wyzwaniami, a skuteczne zarządzanie tymi wyzwaniami będzie miało kluczowe znaczenie dla określenia długoterminowego sukcesu tej ekspansji. Dzięki starannemu planowaniu, współpracy i skutecznemu wdrażaniu polityk i przepisów, UE i samorządy lokalne mogą zapewnić, że ekspansja ta doprowadzi do bardziej zamożnego, stabilnego i zintegrowanego regionu.