Subscribe
Unia Europejska (UE) stoi przed poważnym wyzwaniem dotyczącym jej wewnętrznego procesu decyzyjnego, w szczególności w odniesieniu do zasady jednomyślności w Radzie UE.
Niedawny impas w Radzie Unii Europejskiej spowodowany przez Węgry, kierowane przez premiera Viktora Orbana, blokujące wysłanie nowej pomocy dla Ukrainy poprzez weto, wywołał fundamentalne pytania o skuteczność długotrwałej praktyki jednomyślności, która przez lata była preferowanym systemem podejmowania decyzji. W tym kontekście wielu ekspertów i polityków zaczyna zastanawiać się nad możliwością zniesienia jednomyślności i wprowadzenia bardziej elastycznego i reaktywnego systemu podejmowania decyzji, który może odblokować sytuacje, które w przeciwnym razie mogłyby spowodować niestabilność na całym kontynencie, również z powodu, jak to się stało, jednego kraju członkowskiego.
Od momentu powstania UE działała zgodnie z zasadą jednomyślności w procesie decyzyjnym Rady, głównego organu decyzyjnego Unii, co oznaczało, że każde państwo członkowskie miało prawo zablokować decyzję, czyniąc konsensus absolutnym wymogiem dla wszelkich proponowanych wspólnych działań. Podejście to, choć zaprojektowane w celu zagwarantowania suwerenności państw członkowskich, może prowadzić do trudności, jeśli chodzi o rozwiązywanie bezpośrednich kryzysów i szybkie reagowanie na sytuacje kryzysowe, takie jak te, których doświadczyliśmy w ostatnich miesiącach i w kilku ryzykownych kontekstach geopolitycznych.
Najnowszym przypadkiem, który wzbudził obawy co do skuteczności jednomyślności, jest weto Węgier w sprawie wysłania nowej pomocy dla Ukrainy. Podczas gdy społeczność międzynarodowa stara się wspierać Ukrainę w kontekście trwającego konfliktu, blok węgierski podkreślił ograniczenia obecnego systemu decyzyjnego. W sytuacjach kryzysu humanitarnego i geopolitycznego potrzeba szybkich i jednolitych reakcji jest kluczowa, a obecna struktura głosowania może zagrozić zdolności UE do szybkiego i skutecznego działania.
W odpowiedzi na sytuacje takie jak węgierskie weto w sprawie Ukrainy, wielu ekspertów i polityków zaczęło otwarcie dyskutować o potrzebie reformy systemu decyzyjnego UE. Jedną z najbardziej dyskutowanych propozycji jest zniesienie jednomyślności i wprowadzenie większości kwalifikowanej jako standardowej metody podejmowania decyzji przez Radę. W systemie większości kwalifikowanej decyzja wymagałaby poparcia wcześniej ustalonego odsetka państw członkowskich, co utrudniłoby pojedynczemu krajowi zablokowanie wniosku i sprawiłoby, że cały proces przebiegałby sprawniej i szybciej.
Istnieje kilka argumentów przemawiających za zniesieniem jednomyślności w Radzie UE, między innymi potrzeba większej elastyczności oferowanej przez większość kwalifikowaną, która pozwoliłaby Unii szybciej reagować na pojawiające się wyzwania, takie jak kryzysy humanitarne, bezpieczeństwo i zmiany geopolityczne. Po drugie, reforma mogłaby pomóc skonsolidować spójność i solidarność między państwami członkowskimi, zmniejszając ryzyko wewnętrznych podziałów, które mogłyby osłabić pozycję UE na arenie międzynarodowej.
Istnieje jednak również sprzeciw i obawy dotyczące proponowanej reformy. Niektóre państwa członkowskie mogą obawiać się utraty suwerenności decyzyjnej i możliwości bycia przytłoczonymi decyzjami większości. Co więcej, reforma może budzić wątpliwości co do demokratycznej reprezentatywności, ponieważ może skoncentrować władzę decyzyjną w ograniczonej liczbie większych państw członkowskich, które w ten sposób będą miały większą wagę przy każdym wyborze, ze szkodą dla mniejszych krajów w Unii.
Kwestia reformy jednomyślności w Radzie Unii Europejskiej stała się pilniejsza niż kiedykolwiek, w świetle niedawnego weta Węgier w sprawie wysłania pomocy dla Ukrainy. Podejście jednomyślności było filarem procesu decyzyjnego UE od momentu jej powstania, jednak jego skuteczność w sytuacjach kryzysowych była kwestionowana. Społeczność międzynarodowa uważnie przygląda się debacie na temat reform, zdając sobie sprawę, że zdolność UE do działania w odpowiednim czasie i w skuteczny sposób może zależeć od tego, w jaki sposób podejmie ona to kluczowe wyzwanie.
Alessandro Fiorentino