Rada i Parlament zgadzają się na reformę unijnego rynku energii elektrycznej

W ubiegłym tygodniu,¹⁴ grudnia, Rada UE i Parlament Europejski ogłosiły, że osiągnęły „tymczasowe porozumienie” w sprawie jednego z najbardziej złożonych, a jednocześnie kluczowych bieżących aktów prawnych: reformy unijnego rynku energii elektrycznej. Chociaż to tymczasowe porozumienie jest bardzo ważnym kamieniem milowym w złożonych negocjacjach, które miały miejsce w ciągu ostatnich 8 miesięcy, aby przeforsować tę reformę, pozostaje jeszcze jedna przeszkoda, ponieważ tymczasowe porozumienie będzie teraz musiało zostać formalnie ratyfikowane przez Radę i Parlament, zanim reforma będzie mogła wejść w życie.

Proponowana reforma unijnego rynku energii elektrycznej została wprowadzona przez Komisję Europejską 8 miesięcy temu, w marcu 2023 r., w kontekście kryzysu energetycznego i rosnących rachunków za energię elektryczną, zaostrzonych przez rosyjską inwazję na Ukrainę.

Wybitne państwa członkowskie, takie jak Hiszpania i Francja, również opowiadały się za zmianą struktury rynku energii elektrycznej.

Propozycja reformy Komisji Europejskiej składała się z dwóch aktów prawnych: wniosku dotyczącego rozporządzenia zmieniającego rozporządzenia (UE) 2019/943 i (UE) 2019/942, a także dyrektyw (UE) 2018/2001 i (UE) 2019/944 w celu poprawy struktury rynku energii elektrycznej w Unii.

Drugi to wniosek dotyczący rozporządzenia zmieniającego rozporządzenia (UE) nr 1227/2011 i (UE) 2019/942 w celu poprawy ochrony Unii przed manipulacjami na hurtowym rynku energii.

Celem tego pakietu jest „przyspieszenie wzrostu odnawialnych źródeł energii i stopniowe wycofywanie gazu, zmniejszenie zależności rachunków konsumentów od zmiennych cen paliw kopalnych, lepsza ochrona konsumentów przed przyszłymi skokami cen i potencjalnymi manipulacjami rynkowymi oraz uczynienie przemysłu UE czystszym i bardziej konkurencyjnym”.

W tym względzie, wśród postanowień wniosku Komisji możemy wyróżnić propozycję Komisji, aby ułatwić wdrażanie bardziej stabilnych kontraktów długoterminowych, takich jak umowy zakupu energii (PPA), dzięki którym firmy ustanawiają własne bezpośrednie dostawy energii, a tym samym mogą czerpać korzyści z bardziej stabilnych cen produkcji energii odnawialnej i niekopalnej.

Jego celem jest „zmniejszenie zależności rachunków za energię elektryczną od cen paliw kopalnych poprzez stworzenie bufora między rynkami krótkoterminowymi a rachunkami za energię elektryczną płaconymi przez konsumentów”.

Komisja zaproponowała, aby dwustronne kontrakty różnicowe (CfD) były wykorzystywane do publicznego wspierania nowych inwestycji w niemarginalne i obowiązkowe wytwarzanie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych i niekopalnych, aby zapewnić producentom energii stabilność przychodów i chronić przemysł przed zmiennością cen.

W ramach kontraktów CfD, jeśli ceny rynkowe energii elektrycznej są niższe od ustalonej „ceny wykonania”, wytwórca otrzymuje różnicę, natomiast jeśli cena rynkowa jest wyższa od ceny wykonania, wytwórca zwraca różnicę, która jest redystrybuowana do konsumentów przez państwo.

Komisja zaproponowała również środki mające na celu „ochronę i wzmocnienie pozycji konsumentów”, takie jak zapewnienie konsumentom „szerszego wyboru umów i jaśniejszych informacji przed podpisaniem umów, tak aby mieli oni możliwość zablokowania bezpiecznych, długoterminowych cen w celu uniknięcia nadmiernego ryzyka i zmienności”.

Propozycja reformy obejmuje przepisy mające na celu przyspieszenie wdrażania odnawialnych źródeł energii i wycofywania gazu poprzez dalsze ułatwianie integracji odnawialnych źródeł energii z systemem elektroenergetycznym i poprawę warunków korzystania z rozwiązań elastyczności, takich jak reagowanie na popyt, magazynowanie i inne niezależne od pogody źródła odnawialne i niskoemisyjne.

Wykorzystanie CfD było jednak przedmiotem przedłużających się negocjacji między obozem projądrowym, kierowanym przez Francję, a obozem antyjądrowym, kierowanym przez Niemcy.

Od czasu przedstawienia propozycji reformy, Francja lobbowała za zezwoleniem na wykorzystanie CfD do sfinansowania odnowienia istniejącej floty jądrowej, czemu jednak sprzeciwiały się Niemcy i obóz antynuklearny, w przypadku Niemiec ze względu na obawy, że skutecznie przyznałoby to francuskim firmom nieuczciwą pomoc państwa i przewagę konkurencyjną.

Kolejną drażliwą kwestią podczas negocjacji, która ostatecznie została uwzględniona w tymczasowym porozumieniu, było „wyjątkowe odstępstwo” od stosowania limitu emisji CO2 dla już zatwierdzonych mechanizmów mocy, których Polska domagała się, aby móc odstąpić od przepisów UE i uruchomić istniejące szczytowe elektrownie węglowe w przypadku kryzysu energetycznego, mając na uwadze ich zależność od paliw kopalnych.

Przywódcy UE z trzech głównych instytucji z zadowoleniem przyjęli porozumienie. Maroš Šefčovič, wiceprzewodniczący wykonawczy ds. Europejskiego Zielonego Ładu, stosunków międzyinstytucjonalnych i prognozowania w Komisji Europejskiej, podkreślił, że „reforma rynku energii elektrycznej ułatwi tak bardzo potrzebną integrację odnawialnych źródeł energii z naszym systemem energetycznym … pozwoli naszemu przemysłowi czerpać korzyści z bardziej stabilnych i przewidywalnych cen energii, [and] pomoże naszym obywatelom (…) poradzić sobie z cenami energii”.

Teresa Ribera, hiszpańska minister ds. transformacji ekologicznej, która przewodziła negocjacjom podczas hiszpańskiej prezydencji w UE, stwierdziła, że umowa „to świetna wiadomość, ponieważ pomoże nam jeszcze bardziej zmniejszyć zależność UE od rosyjskiego gazu i zwiększyć energię wolną od paliw kopalnych w celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych”, a także „ustabilizować długoterminowe rynki, przyspieszyć wdrażanie odnawialnych i wolnych od paliw kopalnych źródeł energii, zaoferować obywatelom UE tańszą energię elektryczną i zwiększyć konkurencyjność przemysłu”.

Wreszcie, Nicolás González Casares (S&D), hiszpański eurodeputowany i sprawozdawca dossier legislacyjnego w Parlamencie, stwierdził, że „Europa będzie miała sprawiedliwy społecznie rynek energii elektrycznej, który będzie lepiej chronił obywateli, zwłaszcza tych najsłabszych, dzięki środkom zapewniającym przystępne ceny dla obywateli i przedsiębiorstw oraz przyspieszy transformację energetyczną”.