UE produkuje mniej niż 3% swojego zapotrzebowania na ropę naftową

Produkcja ropy naftowej w Unii Europejskiej dramatycznie spadła w ostatnich dziesięcioleciach, a zależność od importu ropy naftowej i produktów ropopochodnych osiągnęła najwyższy poziom w historii w 2022 roku. UE jest w stanie wyprodukować mniej niż 3% swojego zapotrzebowania na ropę. Z drugiej strony, te same 3% plasuje ten region na ostatnim miejscu wśród największych producentów ropy naftowej na świecie. W ciągu ostatnich dwóch dekad zdolność produkcyjna ropy naftowej w UE spadła do około 50% ze względu na surowe przepisy dotyczące ochrony środowiska i przejście na gaz ziemny.

W UE najwięksi producenci ropy naftowej różnią się od największych dostawców produktów ropopochodnych. W pierwszej kategorii producentów ropy Rumunia zajmuje trzecie miejsce, ale w drugiej jest daleko w tyle, na samym dole rankingu. Według ekspertów, problemem Rumunii jest brak zdolności rafineryjnych, które w ostatnich dziesięcioleciach pozostawały daleko w tyle. Od czasów świetności pod koniec XIX wieku do lat trzydziestych XX wieku, kiedy to był piątym co do wielkości eksporterem ropy naftowej na świecie dzięki własnej produkcji, przeszedł przez ogromne straty II wojny światowej spowodowane okupacją niemiecką i odrodzenie przemysłu naftowego w latach komunistycznych, kiedy to poczyniono ogromne inwestycje w budowę zdolności rafinacyjnych. Obecnie Rumunia nadal wydobywa zaledwie 3 miliony ton ropy naftowej i posiada mniej niż połowę rafinerii z czasów komunizmu.

Włochy, jeden z największych producentów ropy naftowej w Europie

Według niedawno opublikowanych danych Eurostatu za 2022 r., Włochy są największym europejskim producentem ropy naftowej z 4,5 mln ton, za nimi plasuje się Dania – 3,2 mln ton, a tuż za nią Rumunia – 3 mln ton. Pod względem produktów ropopochodnych – w tym benzyny i oleju napędowego, ale także rozpuszczalników dla przemysłu chemicznego – przodują Niemcy, które przetworzyły prawie 100 milionów ton. Włochy są również na drugim miejscu, z 74,6 mln ton ekwiwalentu ropy naftowej. Następna jest Hiszpania – 63,4 mln ton i Holandia – 59,6 mln ton. Rumunia znajduje się w drugiej części rankingu, który obejmuje kraje produkujące mniej niż 20 milionów ton produktów naftowych.

Według danych Eurostatu, choć ceny ropy wzrosły od czasu wybuchu wojny na Ukrainie, produkcja ropy w UE nadal spada, a wartość importu gwałtownie rośnie. W porównaniu do 2021 r., produkcja ropy naftowej w UE w 2022 r. spadła o 7,4% do najniższego w historii poziomu 16,3 mln ton. W tym samym czasie import osiągnął nowy historycznie wysoki poziom 97,7%, po gwałtownym spadku do 91,6% rok wcześniej, osiągając najniższy poziom od trzech dekad. Produkcja ropy naftowej w UE spada od 2004 r., kiedy to osiągnęła szczytowy poziom ponad 40 mln ton. W ujęciu procentowym oznacza to spadek o około 60 procent w ciągu 20 lat. Według danych Energy Institute 2022 opracowanych przez Visual Capitalist, istnieje kilka przyczyn tego spadku, w tym bardziej rygorystyczne przepisy środowiskowe przyjęte na szczeblu UE oraz przejście na dominujące wykorzystanie gazu ziemnego. Podczas gdy produkcja ropy naftowej spadła, nie dotyczyło to produktów ropopochodnych opuszczających europejskie rafinerie. W 2022 r. w rafineriach UE przetworzono 544,3 mln ton ekwiwalentu ropy naftowej, co stanowi wzrost o 4,5 procent w porównaniu z 2021 r. W 2022 r. UE importowała 479,6 mln ton ropy naftowej. Ale państwa członkowskie kupowały również produkty naftowe. Większość tego importu pochodziła z Rosji – 88,4 mln ton, Norwegii – 54,1 mln ton, USA – 48,3 mln ton, Iraku – 37,2 mln ton i Kazachstanu – 36,6 mln ton.

USA, jedna piąta całkowitej światowej podaży ropy

Według Instytutu Energii, trend spadku produkcji ropy naftowej nie jest widoczny u największych światowych producentów. Stany Zjednoczone, które są największym producentem ropy naftowej w 2018 r., w 2022 r. produkowały rekordowe 18 mln baryłek dziennie (co odpowiada 2,6 mln ton). Z taką ilością Stany Zjednoczone posiadają około jednej piątej całkowitej światowej podaży ropy naftowej. Za Stanami Zjednoczonymi plasuje się Arabia Saudyjska – z 12 milionami baryłek dziennie, a na trzecim miejscu – Rosja, z 11 milionami baryłek dziennie. Wraz z Kanadą i Irakiem, które produkują odpowiednio 5,6 miliona baryłek dziennie i 4,5 miliona baryłek dziennie – pięciu największych graczy na światowym rynku ropy zaspokajało ponad połowę całkowitego globalnego popytu. Zjednoczone Emiraty Arabskie, Iran, Brazylia, Kuwejt i Chiny zaspokajają ponad 20% światowego popytu na ropę. Globalna produkcja tych 10 gigantów rynkowych wzrosła o 4,2% w 2022 r. w porównaniu do 2021 r.

Import ropy naftowej w Rumunii wzrośnie

Według danych Europejskiego Instytutu Statystyki, produkcja ropy naftowej w Rumunii ma spaść o 6% w 2022 r. w porównaniu z rokiem poprzednim. O tendencji spadkowej w produkcji wspomina również Krajowa Komisja Strategii i Prognoz w Bukareszcie, która dodatkowo szacuje spadek produkcji ropy naftowej w Rumunii w latach 2023-2026, w średnim rocznym tempie 2,2%, ze względu na naturalny spadek złóż i brak rozwoju zdolności produkcyjnych. Jednocześnie specjaliści z Bukaresztu twierdzą również, że import ropy wzrośnie w tym samym okresie, średnio o 4,1%.

Odsetek ten wydaje się niewiarygodny, jeśli weźmiemy pod uwagę, że rumuński import ropy w 2022 r. wzrósł o 27% w porównaniu z rokiem poprzednim. Całkowita ilość importowanej ropy wyniosła 8,9 miliona ton, czyli praktycznie trzy razy więcej niż produkcja. Po wybuchu wojny na Ukrainie i wprowadzeniu embarga na rosyjską ropę naftową, będącą jednym z najważniejszych źródeł importu ropy naftowej i produktów ropopochodnych do Rumunii, surowiec dla trzech pozostałych rafinerii przetwarzających ropę naftową na terytorium Rumunii pochodzi z Kazachstanu i Azerbejdżanu. Prawie 40% ilości przetwarzanych w tych rafineriach pochodzi z samego Kazachstanu.

Tylko 4 z 34 rafinerii nadal działają w Rumunii

W czasie rewolucji w grudniu 1989 r. Rumunia posiadała dziesięć rafinerii przetwarzających 34 miliony ton ropy naftowej. Ponieważ zdolność przetwórcza była znacznie wyższa niż zdolność wydobywcza, ale także wyższa niż krajowe potrzeby konsumpcyjne, w okresie komunizmu państwo rumuńskie masowo importowało ropę, zwłaszcza z Iranu i Iraku, i eksportowało produkty naftowe dalej. Po upadku reżimu Ceausescu, w okresie poważnej prywatyzacji, która nastąpiła później, pozostały cztery z dziesięciu rafinerii. W ciągu ostatnich trzech dekad stały się one własnością zagraniczną. Pierwszą firmą, która zainwestowała w ropę naftową w Rumunii w 1995 r., była rosyjska spółka Lukoil, która przejęła również rafinerię Petrotel. Następnie doszło do prywatyzacji największej rumuńskiej rafinerii, Petromidia Năvodari, która po serii zmian własności spółki, która pierwotnie ją sprywatyzowała, została przejęta przez kazachską państwową spółkę naftowo-gazową KazMunayGaz, a ostatecznie przez OMV, austriacką spółkę państwową, która przejęła kontrolę nad ostatnią rumuńską spółką państwową w tej dziedzinie, a wraz z nią nad rafinerią Petrobrazi Ploiești. Czwarta rafineria w Rumunii – Vega Ploiesti – należy do tej samej korporacji, która jest również właścicielem Petromidia Năvodari. Vega nie rafinuje ropy naftowej, a jedynie produkty uboczne z Petromidia. Podczas gdy pierwsze trzy rafinerie produkują benzynę i olej napędowy, Vega produkuje głównie bitum, ale także płynne paliwa opałowe i inne produkty uboczne ropy naftowej.

Petromidia Năvodari, z mocami rafineryjnymi wynoszącymi prawie 6 milionów ton rocznie, jest jedną z największych rafinerii w regionie Morza Czarnego i zapewnia około 40% rumuńskich mocy rafineryjnych. Zajmuje się głównie rafinacją ropy naftowej z Kazachstanu, przy wsparciu większościowego udziałowca spółki właścicielskiej, która posiada również flotę tankowców dostarczających ropę przez Morze Czarne. Dzięki 150-letniemu doświadczeniu w wydobyciu ropy naftowej, Rumunia odniosła kilka spektakularnych sukcesów w tej dziedzinie, ale także kilka upadków. W 1857 r. Rumunia była pierwszym krajem, w którym produkcja ropy naftowej została odnotowana w oficjalnych statystykach międzynarodowych na poziomie 275 ton, wyprzedzając Stany Zjednoczone. Rumunia zbudowała również pierwszy komercyjny szyb naftowy, a Bukareszt był pierwszym miastem na świecie oświetlonym naftą. W okresie międzywojennym był piątym co do wielkości eksporterem ropy naftowej na świecie.