Subscribe
Wraz z rozpoczęciem pierwszego rocznego cyklu zarządzania migracją, Komisja Europejska zainaugurowała decydujący etap wdrażania Paktu o migracji i azylu, który wejdzie w życie w czerwcu 2026 roku. Ten coroczny mechanizm stanowi próbę skoordynowanego podejścia Unii do zjawiska migracji, zapewniając przegląd sytuacji w różnych państwach członkowskich i ustanawiając wspólne kryteria solidarności i odpowiedzialności. Nowy system, zaprojektowany w celu uniknięcia nierównowagi między krajami najbardziej narażonymi na przepływy migracyjne a tymi w głębi Europy, przewiduje coroczną ocenę presji migracyjnej i utworzenie „rezerwy solidarności” w celu wsparcia najbardziej dotkniętych krajów. Rezerwa ta może przybierać różne formy: relokacji osób ubiegających się o azyl, wkładu finansowego lub wsparcia operacyjnego. Jej aktywacja będzie zależeć od poziomu presji migracyjnej zidentyfikowanej dla każdego kraju, w oparciu o kryteria ilościowe i jakościowe określone w prawodawstwie europejskim. Ta nowa architektura administracyjna ma na celu nie tylko zarządzanie przepływem nielegalnych przybyszów, ale także stworzenie równowagi politycznej między interesami krajów pierwszego wjazdu a oporem rządów Europy Środkowej i Wschodniej, tradycyjnie sprzeciwiających się obowiązkowemu systemowi kwot. Wyzwanie pozostaje jednak duże: pełne wdrożenie paktu będzie wymagało ciągłej współpracy między państwami członkowskimi i instytucjami europejskimi, w kontekście wciąż naznaczonym głębokimi rozbieżnościami politycznymi.
WŁOCHY POD PRESJĄ: EUROPEJSKA SOLIDARNOŚĆ I ZOBOWIĄZANIA REFORMATORSKIE
Wśród krajów najbardziej dotkniętych nowym mechanizmem są Włochy, które wraz z Grecją, Hiszpanią i Cyprem zostały uznane przez Komisję za jedno z państw „znajdujących się pod presją migracyjną”. Oznaczenie to umożliwia Rzymowi dostęp do rezerwy solidarnościowej, korzystając z relokacji lub pomocy gospodarczej od innych partnerów europejskich. Jest to ważne uznanie, ponieważ oddaje strukturalną kondycję kraju, który przez lata był główną bramą Unii do środkowej części Morza Śródziemnego. Europejska solidarność nie będzie jednak bezwarunkowa. Bruksela wyjaśniła, że Włochy muszą w pełni wdrożyć nowe zasady paktu, w szczególności te dotyczące wtórnego przemieszczania się, tj. nieautoryzowanego przemieszczania się migrantów do innych krajów UE po wejściu na terytorium europejskie. Systematyczna rejestracja przybywających, uporządkowane zarządzanie procedurami azylowymi i współpraca w zakresie repatriacji to kluczowe elementy wymagane od Włoch w celu utrzymania dostępu do funduszu solidarnościowego. Pierwszy formalny przegląd zaplanowano na lipiec 2026 r., kiedy to Komisja opublikuje „kartę sprawozdawczą” dotyczącą państw członkowskich, oceniając ich poziom zgodności z zasadami paktu. Jeśli Rzym nie zakończy niezbędnych reform, oferty wsparcia – czy to relokacji, czy wkładów finansowych – mogą zostać wycofane. Potwierdza to podwójne podejście nowego systemu: solidarność musi iść w parze z odpowiedzialnością krajową.
ZMIENIAJĄCY SIĘ OBRAZ MIGRACJI
Według pierwszego europejskiego sprawozdania rocznego w sprawie azylu i migracji, ogólna sytuacja w Unii wykazuje oznaki poprawy w porównaniu z poprzednimi latami. W okresie od lipca 2024 r. do czerwca 2025 r. nielegalne przekraczanie granic zewnętrznych zmniejszyło się o 35%, głównie dzięki wzmocnionej współpracy z krajami pochodzenia i tranzytu. Pozostają jednak poważne wyzwania. Unia nadal zmaga się z przyjmowaniem uchodźców z Ukrainy, stałą presją napływu imigrantów z Afryki Północnej oraz rosnącym wykorzystywaniem migracji przez podmioty zewnętrzne, takie jak Rosja i Białoruś, które wykorzystują przepływy ludności jako dźwignię geopolityczną na wschodnich granicach UE. W tym scenariuszu Włochy zajmują szczególnie złożoną pozycję. Chociaż kraj ten korzysta z ogólnej redukcji liczby przybywających, nadal odnotowuje znaczną liczbę przybywających w wyniku operacji poszukiwawczych i ratowniczych na Morzu Śródziemnym. Zarządzanie tymi przyjazdami, często charakteryzującymi się kryzysami humanitarnymi i napięciami logistycznymi, stanowi znaczne obciążenie dla krajowego systemu przyjmowania uchodźców, zwłaszcza w regionach takich jak Sycylia, Kalabria i Apulia. Europejska perspektywa na rok 2026 przewiduje wzmocnienie koordynacji operacyjnej i wsparcia finansowego dla państw granicznych, a także większą odpowiedzialność. Dla Rzymu oznacza to nie tylko poprawę zdolności administracyjnych w zakresie zarządzania wnioskami o azyl i powrotami, ale także proaktywne uczestnictwo w rozwoju partnerstw z krajami trzecimi, zgodnie ze strategią Komisji dotyczącą „outsourcingu” części zarządzania migracją.
PAKT MIĘDZY SOLIDARNOŚCIĄ A OPOREM: NAPIĘCIA WEWNĄTRZEUROPEJSKIE
Nowy europejski pakt o migracji i azylu został pomyślany jako równowaga między solidarnością a wspólną odpowiedzialnością. Jednak jego praktyczne wdrożenie napotyka na silny opór ze strony niektórych państw członkowskich, zwłaszcza tych z Europy Środkowo-Wschodniej. Polska, Węgry, Słowacja i Czechy ogłosiły już zamiar nieuczestniczenia w systemie redystrybucji azylu i nie wnoszenia wkładu finansowego do funduszu solidarności. Kraje te kwestionują samą zasadę obowiązkowych kwot, argumentując, że decyzje dotyczące migracji powinny pozostać w gestii poszczególnych państw. Niektórzy przywódcy, tacy jak premier Polski Donald Tusk i premier Węgier Viktor Orbán, otwarcie oświadczyli, że nie przyjmą migrantów na swoje terytorium i nie będą płacić składek finansowych, powołując się na wewnętrzne powody polityczne. Na Węgrzech, gdzie wybory parlamentarne odbędą się w kwietniu 2026 r., Orbán zamierza wykorzystać kwestię migracji jako główny temat swojej kampanii wyborczej, koncentrując się na haśle „zero migrantów”. Na poziomie instytucjonalnym Komisja przewidziała możliwość zwolnień dla niektórych krajów stojących w obliczu „znaczącej sytuacji migracyjnej”, takich jak Polska i Czechy, umożliwiając im ubieganie się o całkowite lub częściowe obniżenie składek. Odstępstwa te muszą jednak zostać zatwierdzone kwalifikowaną większością głosów w Radzie i stanowią punkt tarcia politycznego, ponieważ zmniejszają ilość zasobów i relokacji przydzielanych państwom znajdującym się pod presją, takim jak Włochy. Napięcia między Wschodem a Zachodem komplikują tworzenie tak zwanej puli solidarności, mechanizmu dystrybucji, który powinien obejmować co najmniej 30 000 relokacji i 600 milionów euro wkładu. Chociaż liczby te stanowią minimum prawne, ich faktyczne wdrożenie będzie zależeć od zdolności 27 państw członkowskich do znalezienia kompromisu politycznego do końca roku.
PERSPEKTYWY WŁOCH NA 2026 R.
Włochy stoją przed podwójnym wyzwaniem: konsolidacją swojej pozycji w nowych ramach europejskiej solidarności, a jednocześnie dogłębną reformą swojego systemu migracyjnego. Cel jest dwojaki: z jednej strony zapewnienie, że ośrodki recepcyjne i procedury azylowe będą gotowe do 2026 r., a z drugiej strony zademonstrowanie Brukseli pełnej wiarygodności administracyjnej i politycznej w zarządzaniu przepływami migracyjnymi. Najbliższe perspektywy obejmują aktywny udział w Europejskim Planie Przesiedleń i Przyjęć Humanitarnych na lata 2026-2027, mającym na celu stworzenie legalnych kanałów wjazdu dla osób uciekających przed konfliktami lub prześladowaniami. Jednocześnie Rzym będzie musiał wzmocnić współpracę z krajami pochodzenia i tranzytu, zwłaszcza w Afryce Północnej, w celu ograniczenia nielegalnych wyjazdów i zwiększenia liczby powrotów, zgodnie z zaleceniami Komisji i europejskiego komisarza ds. migracji Magnusa Brunnera. Wdrożenie paktu zapewni również możliwości finansowe. Dostęp do rezerwy solidarnościowej i europejskich narzędzi wsparcia może pomóc w poprawie zdolności logistycznych i infrastrukturalnych ośrodków recepcyjnych, a także wesprzeć lokalne programy integracyjne. Zasoby te będą jednak uzależnione od zgodności z europejskimi standardami dotyczącymi rejestracji, śledzenia i zarządzania osobami ubiegającymi się o azyl. Jeśli krajowi uda się dotrzymać terminów i wdrożyć wymagane reformy, będzie on w stanie skonsolidować swoją rolę kluczowego gracza w zarządzaniu południowymi granicami Unii, zyskując polityczne i strategiczne uznanie w kontekście europejskim. Z drugiej strony, wszelkie opóźnienia mogą skutkować utratą wiarygodności i zmniejszeniem planowanej pomocy.
W KIERUNKU WCIĄŻ KRUCHEJ RÓWNOWAGI
Pierwszy roczny cykl zarządzania migracją stanowi fundamentalny krok na drodze Unii Europejskiej do bardziej racjonalnego i wspierającego zarządzania przepływami migracyjnymi. Wprowadzony system ma na celu przezwyciężenie mentalności kryzysowej, która dominowała w ostatniej dekadzie, poprzez wprowadzenie narzędzi do planowania, monitorowania i redystrybucji odpowiedzialności. Sukces projektu będzie jednak zależał od woli politycznej państw członkowskich do przełożenia solidarności na konkretne działania. Dla Włoch rok 2026 będzie decydujący. Po raz pierwszy skorzystają one z ustrukturyzowanego mechanizmu wsparcia zdolnego do złagodzenia presji migracyjnej na ich wybrzeżach. Ostatecznie Europejski pakt o migracji i azylu stanowi test dojrzałości politycznej dla całej Unii. Jeśli zadziała, może oznaczać przejście od fragmentarycznego i reaktywnego zarządzania do wspólnej polityki opartej na zasadach równowagi i dzielenia się. Jeśli jednak wewnętrzne podziały przeważą, Europa może po raz kolejny okazać się nieprzygotowana do stawienia czoła przyszłym wyzwaniom migracyjnym, pozostawiając kraje takie jak Włochy narażone na presję, która nawet przy nowych zasadach pozostaje strukturalnie europejska.