Subscribe
Дали е сила да не се плашиш? Дали е сила да не бидеш попречен од религијата, традициите и верувањето во авторитетот? Да, понекогаш може да биде. Дури и конзервативните луѓе треба да можат да го признаат тоа. Бестрашноста може да биде добра. Слободата може да биде добра. Размислувањето напред може да биде добро. Но, сето ова може да биде и проблематично.
На културната мапа изработена од истражувачката мрежа „Светско истражување на вредностите“ , во горниот десен агол од мапата ја наоѓаме културната сфера наречена „Протестантска Европа“. Шведска, Норвешка, Исланд, Финска, Данска, Холандија, Швајцарија и Германија се вклучени во европската протестантска културна сфера. Велика Британија спаѓа во сферата наречена „земји што зборуваат англиски јазик“ и е најблиску до поекстремната протестантска Европа. Австрија се наоѓа веднаш од другата страна во сферата наречена „Католичка Европа“ и каде што ги наоѓаме и големите земји на ЕУ како што се Франција, Шпанија, Италија и Полска.
И ако погледнеме како се рангираат различните земји во културната сфера на протестантска Европа во однос едни со други, ќе видиме дека Шведска е земјата што завршува најдалеку од десно. Шведска, земја што многумина ја сметаат за пионер на секуларните вредности, индивидуализмот и верувањето во рационалноста, затоа е земја што се издвојува. Точно е дека другите нордиски земји се рангираат доста блиску, но сепак е факт дека Шведска се издвојува.
Културната мапа е дијаграм. На вертикалната y-оска се мери ставот кон традиционализмот наспроти рационалноста и слободата. Земјите што се ниско на мапата и затоа ниско на скалата каде што верувањето во традициите дава ниска вредност, а верувањето во чистата рационалност дава висока вредност, се затоа земји каде што религијата, авторитетите и историјата имаат голема улога во општеството воопшто. На оваа скала, земјите во конфучијанската културна сфера се рангираат повисоко од земјите што се дел од европската протестантска. Затоа, се вели дека Јапонија и Јужна Кореја отишле подалеку од Шведска и Германија кога станува збор за ослободување, на пример, на политичките одлуки од верувањето во авторитетот и лојалноста кон традициите.
Хоризонталната x-оска го мери ставот што го имаме како поединци кон сопствените индивидуални животи. Дали се фокусираме на преживување или на самореализација? Ако живееме за да преживееме, ќе бидеме претпазливи, ќе се прилагодиме на нормите, ќе се заштитиме од опасности, ќе бидеме скептични кон промените чии последици не можеме да ги предвидиме. Исто така, нема да ни остане многу енергија да се трансформираме во нешто што сакаме да го реализираме. Немаме многу доверба во животот. Постоењето е опасно и мора да бидеме на штрек од сè што ја загрозува нашата безбедност. Ако, од друга страна, се фокусираме на самореализација, ќе ја посветиме енергијата на исполнување на целите, промена и ќе работиме на промена. Нема да трошиме енергија на заштита од сè што е опасно, бидејќи светот не е толку опасен. Затоа имаме доверба во светот. Тој нè остава сами. Не ни посакува зло. Имаме доверба во другите луѓе и имаме доверба во сопствената способност да се реализираме на начинот на кој самите посакуваме.
Вербата во напредокот и промените на протестантска Европа беше корисна. Ако го вклучиме и светот што зборува англиски јазик, чија културна сфера е веднаш до протестантската, многу од вредностите што го карактеризираат модерниот свет и модерна Европа доаѓаат од овие културни сфери. Требаше до одреден степен да ги оставиме традициите и авторитетот зад себе за да го изградиме модерниот свет со демократија и широк просперитет.
Но, кога сега гледаме конзервативна реакција низ целиот свет на прогресивното доба кое можеби ги турнало своите политички тези малку предалеку, тогаш со помош на Светскиот систем на вредности можеме да разбереме што може да се сфати како слабост во прогресивното размислување.
И како добри конзервативци, можеме да тргнеме од концептот на рамнотежа. Аристотел веќе зборуваше за златната средина. Во својата позната книга „Никомахејска етика“, тој напиша дека средниот пат помеѓу две крајности е секогаш пофален. И така треба да размислуваат Европа и Западот воопшто сега. Премногу сме отстапиле во традиционалната критика и индивидуалистичката самореализација и треба да најдеме начин да се вратиме на понијансирана позиција.
Ако го земеме прашањето за вредностите што треба да доминираат во едно општество (односно вредностите што се мерат вертикално во дијаграмот на Светскиот систем на вредности), очигледно е дека ние Европејците не сакаме да се вратиме во сопствениот среден век. Дозволуваме да бидеме критични кон имигрантските групи кои не можат да ги прифатат нашите современи слободи и права. Дозволуваме да веруваме во религиозната слобода, во правото да ја критикуваат религијата, во правото на младите жени сами да одлучуваат со кого ќе живеат. Постои јасна разлика помеѓу нашите европски културни сфери и културната сфера наречена „афромуслиманска“, која се наоѓа на спротивната страна од културната мапа: долу лево.
Но, дали тоа значи дека не треба да ни останат никакви традиции? Дали тоа значи дека не треба да има религиозни, морални или политички авторитети? Дали тоа значи дека треба да го отфрлиме нашето христијанско наследство? Се разбира не. Бидејќи ако го сториме тоа, ќе ја уништиме сопствената култура. И токму тоа го видовме во Европа, и на Западот воопшто, во текот на изминатите триесет години. Во име на универзализам ослободен од авторитети, кој се однесува само на универзално валидни човечки вредности што се очекува од сите да ги прифатат без оглед на тоа од каде доаѓаат луѓето, мислевме дека Европа може да биде исто толку „мултикултурна“ колку што може да биде „западна“. Но, не е толку едноставно. Европејците се исто така луѓе. На западњаците им се потребни и традиции и мистицизам. На западњаците им е потребна и историја и историски поврзан идентитет. Инаку, ние нема да бидеме ништо.
И ако го разгледаме прашањето за нашите ставови кон животот како поединци, исто така е очигледно дека сме отишле предалеку верувајќи дека животот се состои само од прекрасна самореализација. Да се биде човек е исто така да се биде дел од контекст (се надеваме), да се биде дел од нешто поголемо од себе, да се чувствува дека правиш нешто корисно за другите, да се чувствуваш смирено и сигурно. На пример, многу Европејци заборавиле какво е чувството да имаш војна во твоја близина. Целокупниот напад на Русија врз Украина беше шок за многу Европејци. Може ли тоа да се случи во наша близина? Може ли една личност (Путин) да биде толку брутална што бара потчинување на целото население? Може ли сите да бидеме подложени на ова навидум чисто зло? Одеднаш, беше потребно да се размислува за опстанокот на себеси и на своето семејство. Одеднаш, беше потребно да се гледам себеси како граѓанин на земја што ја гарантира мојата безбедност. Одеднаш, многумина имаа нешто поприземно за размислување од сопствената самореализација.
Секако, војната не е добра. Би било прекрасно кога сите би можеле да се посветиме на самореализација, но реалноста не изгледа така. Можеби затоа што сме го изгубиле контактот со сложената и во многу погледи опасна реалност, веруваме дека можеме да си дозволиме да се посветиме само на самореализација. Тука, реалните и опасните конфликти можат да нè потсетат дека реалноста не е пријатен роман и дека сите ние мора да размислуваме за нашиот опстанок.
Значи, можеби малку повеќе рамнотежа. Малку повеќе и индивидуализам и традиционализам. Веројатно би било добро за протестантска Европа, а и за другите делови од Европа, ако се приближиме малку поблиску до центарот на мапата. Не треба да бидеме толку екстремни. Мора да го комбинираме нашиот оптимизам, нашиот модернизам и нашиот индивидуализам со разумен конзервативизам и здрава претпазливост. Се однесува на нашата способност воено да се одбраниме. Се однесува на нашиот став за обемните и неконтролирани миграции. Се однесува на нашиот став за моралот и традицијата. Силна Европа треба да биде избалансирана Европа. Никој нема корист од тоа да биде екстремен.