Konfiskata nielegalnego majątku. Irlandzka ustawa o dochodach z przestępstw i sprawach powiązanych z 2025 r.

W dniu 17 lipca 2025 r. Dáil Éireann debatował nad Proceeds of Crime and Related Matters Bill 2025, wnioskiem ustawodawczym przedstawionym przez ministra sprawiedliwości Jima O’Callaghana w celu wzmocnienia irlandzkich ram konfiskaty majątku pochodzącego z działalności przestępczej.

Projekt ustawy ma na celu unowocześnienie ustawy o dochodach z przestępstwa z 1996 r. i zwiększenie możliwości operacyjnych irlandzkiego biura ds. mienia przestępczego (CAB).

Debata ujawniła szerokie poparcie dla celowania w finansowe podstawy przestępczości zorganizowanej, wraz z obawami dotyczącymi wdrażania i alokacji zasobów.

Kontekst historyczny dotyczący irlandzkiego podejścia do zajmowania aktywów został zrewolucjonizowany po zabójstwie znanej dziennikarki Veroniki Guerin w 1996 r., co doprowadziło do uchwalenia ustawy o dochodach z przestępstw i ustanowienia CAB.

Środki te wprowadziły cywilny system przepadku, umożliwiający państwu zajęcie aktywów bez wyroku skazującego poprzez wykazanie ich nielegalnego pochodzenia. Od momentu powstania CAB odzyskał ponad 220 milionów euro, znacząco zakłócając przestępczość zorganizowaną, w szczególności handel narkotykami.

Jednak wraz z ewolucją metod przestępczych, aktualizacje legislacyjne są niezbędne do utrzymania skuteczności.

Ustawa z 2025 r. próbuje temu zaradzić poprzez usprawnienie procesów konfiskaty i wprowadzenie nowych narzędzi do namierzania nielegalnych funduszy.

Kluczowe przepisy ustawy Proceeds of Crime and Related Matters Bill 2025 wprowadzają kilka reform mających na celu wzmocnienie skuteczności CAB.

Obejmują one skrócenie czasu konfiskaty. Ustawa ma na celu osiągnięcie tego celu poprzez skrócenie okresu trwałego zajęcia majątku z siedmiu do dwóch lat po ustaleniu przez sąd, że pochodzi on z przestępstwa, co ma na celu zapobieganie czerpaniu korzyści przez przestępców podczas przedłużających się procesów sądowych.

Kolejny przepis ustawy dotyczy automatycznego wyznaczania syndyka. Oznacza to, że gdy aktywa zostaną uznane za nielegalne, syndyk zostanie wyznaczony do przejęcia natychmiastowej kontroli, zapewniając, że aktywa nie będą mogły być wykorzystywane przez ich właścicieli do czasu ich ostatecznego zbycia.

Widzimy również wysiłki na rzecz ulepszonych mechanizmów zamrażania, które nadają nowe uprawnienia umożliwiające CAB wydawanie siedmiodniowego „polecenia zamrożenia płatności” i ubieganie się o sądowe „nakazy zamrożenia płatności” na okres do 90 dni, z możliwością przedłużenia w razie potrzeby, w celu zabezpieczenia podejrzewanych dochodów z przestępstwa na początku dochodzenia.

Głównym celem ustawy jest zapobieganie ponownym sporom sądowym. Ustawa zakazuje ponownego rozstrzygania kwestii już rozstrzygniętych, zmniejszając opóźnienia wynikające z powtarzających się wyzwań prawnych, przy jednoczesnym zachowaniu prawa do odwołania.

Zaproponowano również wzmocnienie narzędzi śledczych dla ekspertów innych niż Garda, takich jak urzędnicy podatkowi i urzędnicy opieki społecznej, umożliwiając im udział w przesłuchaniach dotyczących poważnych przestępstw, przy czym ochrona anonimowości funkcjonariuszy CAB została rozszerzona na okres po zatrudnieniu w celu zwiększenia bezpieczeństwa operacyjnego.

Społeczny wymiar ustawy można znaleźć w jej przepisach dotyczących reinwestycji społecznych. Oznacza to, że zajęte fundusze są przekazywane za pośrednictwem Irlandzkiego Funduszu Bezpieczeństwa Społeczności, który wzrósł z 2 mln euro w 2022 r. do 4 mln euro w 2025 r., i którego celem jest wspieranie lokalnych projektów mających na celu poprawę bezpieczeństwa i dobrobytu.

Podobnie jak w przypadku każdego tego rodzaju aktu prawnego, należy znaleźć równowagę, aby zapewnić, że może on obejmować nadzór sądowy, tak aby działania z niego wynikające były rozsądne, konieczne i proporcjonalne, równoważąc w ten sposób zwiększone uprawnienia z prawami jednostki. Nie zawsze jest to łatwe do osiągnięcia.

Mimo to niedawna debata w Dáil podkreśliła szeroki konsensus co do celów ustawy, a posłowie z różnych partii potwierdzili znaczenie zakłócania przestępczości zorganizowanej poprzez celowanie w jej zasoby finansowe.

Minister O’Callaghan podkreślił, że przepisy opierają się na pionierskich irlandzkich ramach z 1996 r., które wzbudziły międzynarodowe zainteresowanie ze względu na podejście nie oparte na wyrokach skazujących. Podkreślił potrzebę uniemożliwienia przestępcom zatrzymywania nieuczciwie uzyskanych korzyści, zwracając uwagę na rolę CAB w pozbawieniu przestępców ponad 220 milionów euro od czasu jej utworzenia. Deputowani z Sinn Féin, Partii Pracy, Fianna Fáil, Fine Gael, Socjaldemokratów i inni wyrazili poparcie dla skrócenia czasu konfiskaty i zwiększenia uprawnień dochodzeniowych CAB, postrzegając je jako kluczowe kroki w celu powstrzymania działalności przestępczej.

Kilku deputowanych wyraziło jednak obawy co do jego wdrożenia. Posłowie Sinn Féin argumentowali, że Fundusz Bezpieczeństwa Wspólnoty, choć jest pozytywną inicjatywą, cierpi z powodu uciążliwego procesu składania wniosków, który często nie kieruje funduszy do społeczności znajdujących się w najbardziej niekorzystnej sytuacji, zwłaszcza tych zidentyfikowanych przez wskaźnik deprywacji Pobal.

Opowiedzieli się oni za bardziej ukierunkowaną alokacją na obszary najbardziej dotknięte przestępczością. Barry Ward z Fine Gael ostrzegł, że przedłużające się nakazy zamrożenia, jeśli nie towarzyszą im przejrzyste procesy sądowe, mogą podnosić kwestie sprawiedliwości, podkreślając potrzebę zrozumienia przez osoby fizyczne podstaw takich nakazów.

Podniesiono również obawy dotyczące zamknięcia systemów CCTV w niektórych obszarach, co zdaniem deputowanych naraża społeczności na przestępczość. Debata dotyczyła również szerszych kwestii społecznych. Kilku posłów podkreśliło potrzebę wprowadzenia środków zapobiegawczych, takich jak programy dla młodzieży i usługi dla osób uzależnionych, aby zająć się podstawowymi przyczynami przestępczości, zwłaszcza wśród młodych ludzi, których przyciąga widoczne bogactwo lokalnych przestępców.

Pojawiły się propozycje „mini-CAB”, które miałyby być wymierzone w przestępców średniego szczebla, a ich celem byłoby zakłócenie ich stylu życia, zanim staną się głównymi postaciami przestępczości zorganizowanej. Ponadto wezwano do zbadania możliwości wykorzystania zajętych aktywów, takich jak nieruchomości, na mieszkania socjalne podczas postępowania sądowego, choć przyznano, że wiąże się to z wyzwaniami praktycznymi.

Projekt ustawy skutecznie dostosowuje się również do ustaleń raportu Parlamentu Europejskiego z 2024 r. „Konfiskata mienia w UE”.

Niniejszy raport przedstawia szerszy kontekst, szacując, że dochody z działalności przestępczej w UE sięgają 110 mld euro rocznie, czyli 1% PKB. W Irlandii rynki przestępcze generują około 1,7 mld euro rocznie.

W raporcie podkreślono na przykład, że tylko 2% dochodów z przestępstw jest zamrażanych, a 1% konfiskowanych w całej UE, podkreślając potrzebę solidnych ram prawnych, takich jak te, które rozwija Irlandia.

Irlandzki projekt ustawy jest z nimi zgodny poprzez priorytetowe traktowanie szybkiego odzyskiwania mienia i utrzymanie nadzoru sądowego. W raporcie odnotowano wyzwania w zakresie współpracy transgranicznej i wzajemnego uznawania nakazów konfiskaty, czyli obszarów, w których Irlandia mogłaby jeszcze bardziej ulepszyć swoje ramy, zgodnie z wezwaniami do szerszych protokołów międzynarodowych podczas debaty.

Przepisy ustawy dotyczące zamrażania aktywów kryptograficznych odzwierciedlają również nacisk UE na przeciwdziałanie nowoczesnym taktykom przestępczym, takim jak pranie pieniędzy za pomocą walut cyfrowych.

Ustawa z 2025 r. umożliwia Irlandii utrzymanie pozycji lidera w odzyskiwaniu mienia, reagując na ewoluujące wyrafinowanie przedsiębiorstw przestępczych. Skrócony czas konfiskaty i nowe uprawnienia do zamrażania dotyczą opóźnień, które pozwalają przestępcom zachować bogactwo, podczas gdy rozszerzenie Funduszu Bezpieczeństwa Społeczności pokazuje zaangażowanie w reinwestowanie wpływów w dotknięte społeczności.

Jednak obawy podniesione w Dáil podkreślają wyzwania związane z wdrażaniem. Zapewnienie sprawiedliwej dystrybucji funduszy wymaga uproszczenia procesów składania wniosków i priorytetowego traktowania obszarów znajdujących się w niekorzystnej sytuacji. Niewystarczające zasoby An Garda Síochána, szczególnie w regionach wiejskich, mogą ograniczyć zdolność egzekwowania prawa, ponieważ raport UE podkreśla potrzebę odpowiedniego szkolenia i zasobów w celu maksymalizacji odzyskiwania aktywów.

Kluczową kwestią pozostaje również sprawiedliwość nakazów zamrożenia. Chociaż ustawa zawiera zabezpieczenia sądowe, zapewnienie przejrzystości i dostępu do postępowania sądowego dla osób dotkniętych będzie miało zasadnicze znaczenie dla utrzymania zaufania publicznego.

Co więcej, propozycja, by zaatakować przestępców średniego szczebla i ponownie zainwestować w programy prewencyjne, jest zgodna z naciskiem UE na wczesne rozbijanie siatek przestępczych i zajęcie się słabościami społecznymi, które napędzają przestępczość.

Możemy zatem z pewną dozą pewności stwierdzić, że Proceeds of Crime and Related Matters Bill 2025 wzmacnia irlandzkie ramy zwalczania przestępczości zorganizowanej, celując w jej finansowe korzenie.

Usprawniając zajmowanie aktywów, zwiększając uprawnienia dochodzeniowe i reinwestując fundusze w społeczności, ustawa opiera się na szanowanym na całym świecie modelu ustanowionym w 1996 roku.

Ponieważ UE dąży do skuteczniejszej konfiskaty aktywów, proaktywne działania Irlandii stawiają ją w pozycji lidera, pod warunkiem, że zajmie się ona wskazanymi praktycznymi i systemowymi wyzwaniami.

Sukces ustawy będzie zależał od zrównoważenia skuteczności egzekwowania prawa ze sprawiedliwością i zapewnienia, że korzyści z zajętego majątku dotrą do społeczności najbardziej poszkodowanych przez przestępczość.