Pokojowe rozwiązanie konfliktu rosyjsko-ukraińskiego?

Warto dyskutować o możliwościach pokojowego rozwiązania konfliktu rosyjsko-ukraińskiego…

Prezydent Rosji Władimir Putin jasno określił, jakie są jego krótkoterminowe cele w konflikcie rosyjsko-ukraińskim. Chodzi o to, że Ukraina nie zostanie członkiem NATO i że w Europie Wschodniej siły NATO nie są na stałe rozmieszczone w pobliżu rosyjskich granic. To raczej tajemnica, jakie są jego długoterminowe cele. Czy on i elita rządząca w Rosji niechętnie szanują suwerenność Ukrainy, czy też są zdecydowani okupować kraj i rządzić nią z Moskwy, jak to miało miejsce w czasach sowieckich? Rzeczywiście, powracającym problemem w stosunkach między Rosją a Zachodem jest wzajemne niezrozumienie (sytuacja sprytnie przeanalizowana w niedawnej książce Malcolma Gladwella Talking to Strangers: Co powinniśmy wiedzieć o ludziach, których nie znamy ). Każda strona ma tendencję do rzucania drugiej na swój własny obraz. Ponieważ zachodni przywódcy są przyzwyczajeni do demokratycznych procedur, w których kompromisy są osiągane po rozważeniu różnych opcji, oczekują, że rosyjscy przywódcy będą myśleć i zachowywać się w podobny sposób. Ponieważ rosyjscy przywódcy są zasadniczo łobuzami, zatwardziałymi byłymi agentami tajnej policji, zakładają, że zachodni przywódcy są tak samo agresywni i pozbawieni skrupułów jak oni sami. Zdają się wierzyć na przykład, że NATO nie jest jedynie sojuszem obronnym, podczas gdy my na Zachodzie wiemy, że przywódcy Stanów Zjednoczonych, Niemiec, Francji i Wielkiej Brytanii (nie wspominając o mniejszych państwach NATO) żadnego zamiaru inwazji na Rosję, nawet gdyby nadarzyła się okazja.

Radzenie sobie z wilkami

Innym problemem jest to, że może to być gra bez stabilnego lub ostatecznego wyniku. Rosyjscy przywódcy nie są niewinnymi gołębiami. Są bardziej jak wilki, a wilki stają się niebezpieczne, jeśli są karmione, a nie głodzone. Apetyt Putina na podbój wzrósłby, a nie zmniejszył się, gdyby mógł zająć Ukrainę lub przynajmniej dużą jej część. Co więcej, na skrzydłach czeka chiński dyktator Xi Jinping, gotowy do inwazji na Tajwan, jeśli zobaczy, jak Zachód uspokaja Rosjan. Przywódcy rosyjscy i chińscy postrzegają Zachód jako słaby i dekadencki. Podczas gdy prezydent USA Joe Biden jest naczelnym dowódcą największej potęgi militarnej świata, chwieje się; Kanclerzowi Niemiec Olafowi Scholzowi brakuje doświadczenia; niektórzy członkowie brytyjskiej Izby Gmin i media wydają się być zainteresowani jedynie tym, czy personel premiera Borisa Johnsona złamał zasady dotyczące dystansu społecznego podczas kryminalnego zamknięcia, a nie rosyjskim zagrożeniem dla stabilności europejskiej; Prezydent Francji Emmanuel Macron wąsko koncentruje się na francuskiej polityce, a nie na całym Zachodzie. Przywódcy rosyjscy i chińscy widzą w tej słabości szansę. Jest jednak między nimi wielka różnica. Podczas gdy Chiny należy uważać za potężne mocarstwo, Rosja ma gliniane nogi. Ma mniej więcej taki sam PKB (produkt krajowy brutto) jak Hiszpania. Jest więc prawdopodobne, że jej pobrzękiwanie szabelką nie polega tak naprawdę na inwazji i okupacji Ukrainy (chociaż nie należy tego wykluczać), ale raczej na przesunięciu domyślnego stanowiska w sprawach międzynarodowych w stronę akceptacji rosyjskiej aneksji Krymu i całkiem prawdopodobne także wschodniej Ukrainy. Zachód już milcząco zaakceptował aneksję Krymu, ale Putin chce, aby jego przywódcy odetchnęli z ulgą, jeśli nie dokona również inwazji na Ukrainę. Paradoksalnie, jeśli powstrzyma się przed atakiem, będzie postrzegany jako rozjemca. To dziwna sytuacja. Ale to nie jest beznadziejne. Historia dostarcza wielu przykładów rozwiązywania podobnych problemów. Tutaj jako filozof polityczny i historyk wspomnę o kilku możliwościach, jak to zrobiłem na konferencji w Kijowie 8 listopada 2019 r., zorganizowanej przez Europejskich Konserwatystów i Reformatorów, ECR.

Rozwiązanie duńskie

Problem we wschodniej Ukrainie polega na tym, że wielu mieszkańców chce być Rosjanami, a nie Ukraińcami. (Tak też było w Sudetach w 1938 r.: większość niemieckojęzyczna chciała być obywatelami Wielkopolski, Großdeutschland )., a nie Czechosłowacji). Chociaż większość z nas uznałaby suwerenność Ukrainy, niektórzy z nas sympatyzują również z poglądem, że ludzie w regionach przygranicznych nie powinni być zmuszani do bycia obywatelami jednego kraju, a nie innego, wbrew własnej woli. Istnieje ważny historyczny precedens dotyczący rozwiązania problemu niedoszłych Rosjan we wschodniej Ukrainie. W 1864 r. po krótkiej wojnie Królestwo Danii utraciło na rzecz Prus księstwa Schleswig i Holstein. Holsztyn był całkowicie niemiecki, podobnie jak południowy Schleswig, podczas gdy liczna duńskojęzyczna mniejszość pozostała w północnym Szlezwiku. Po klęsce Niemiec w 1918 roku postanowiono pozwolić mieszkańcom Północnego Szlezwiku na wybór między Niemcami a Danią. Terytorium podzielono na trzy strefy. Szybko okazało się, że mieszkańcy najbardziej wysuniętej na południe strefy zdecydowanie chcieli przynależeć do Niemiec. Tamte referendum uznano zatem za zbyteczne. Mieszkańcy najbardziej wysuniętej na północ strefy głosowali na Danię 75 proc. wobec 25 proc. Mieszkańcy strefy centralnej głosowali na Niemcy, 80 do 20 procent. W związku z tym najbardziej wysunięta na północ strefa została w 1920 r. przeniesiona z Niemiec do Danii. Wydaje mi się, że podobną pokojową rewizję granic można by przeprowadzić na wschodniej Ukrainie, choć określenie różnych stref nie byłoby bez trudności. To z pewnością byłoby o wiele bardziej humanitarnym rozwiązaniem niż wojna między Rosją a Ukrainą lub przymusowa wymiana ludności przez granice, co miało miejsce między Grecją a Turcją w 1923 roku oraz między Rosją, Polską i Niemcami w 1945 roku.

Szwajcarskie rozwiązanie

Problem na Krymie może nie polegać na tym, że mieszkańcy odrzucają rosyjskie rządy. Prawdopodobnie większość ją popiera, a jak już zauważyłem, społeczność międzynarodowa milcząco zaakceptowała aneksję z 2014 roku, mimo że była ona sprzeczna z prawem międzynarodowym i traktatami podpisanymi przez Rosję. Krym był przecież rosyjski od 1783 r., kiedy to car zaanektował go, aż do 1954 r., kiedy sowieckim dekretem z okazji 300. rocznicy zjednoczenia Ukrainy z Rosją została przeniesiona na Ukrainę. Problem polega raczej na tym, że na półwyspie pozostają duże mniejszości Ukraińców i Tatarów Krymskich. Rozwiązaniem nie może być rewizja granic, jak we wschodniej Ukrainie, ani masowa wymiana ludności: członkowie społeczności ukraińskiej i tatarskiej na Krymie mają takie samo prawo do życia tam, jak większość rosyjskojęzyczna. Rzeczywiście, Tatarzy mieszkali tam na długo przed zaborem rosyjskim w 1783 roku. Stanowili większość ludności aż do połowy XIX wieku i pozostawali jedną z największych grup etnicznych w kraju, dopóki nie zostali okrutnie deportowani do Azji Środkowej w 1944 r., Po śmierci Stalina dopiero stopniowo i częściowo wrócili do swojej dawnej ojczyzny. Znowu istnieje ważny precedens w rozwiązaniu problemu. Ma on podzielić półwysep na samorządne kantony na wzór szwajcarski. Szwajcaria ma cztery wspólnoty językowe i dwie główne wspólnoty religijne, aw 1847 r. była świadkiem krótkiej wojny domowej na linii religijnej między katolikami a protestantami. Ale od tego czasu Szwajcarzy rozwinęli system wolności, różnorodności i tolerancji, zmniejszając możliwość narzucania swojej woli przez jedną grupę innym. Sama możliwość łatwego przejścia z jednego kantonu do drugiego zapewnia kluczową kontrolę nad jakąkolwiek większością uciskającą mniejszości.

Rozwiązanie EOG

Ukraina, co zrozumiałe, chce dołączyć do Zachodu i powinna być mile widziana. Jako suwerenne państwo to ona, a nie rosyjscy przywódcy, powinna decydować, czy ubiega się o członkostwo w NATO lub Unii Europejskiej. Ale dla samej argumentacji załóżmy, że ani ona, ani państwa NATO nie chciałyby w tej sprawie iść na wojnę z Rosją i dlatego rozsądnie byłoby odłożyć ją na bok, nie ulegając oczywiście żadnym rosyjskim żądaniom. Ale znowu jest alternatywa. Chodzi o to, że Ukraina wejdzie do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, EOG, a nie do UE. EOG obejmuje wszystkie kraje UE oprócz Norwegii, Liechtensteinu i Islandii, a dla większości celów praktycznych, choć nie formalnie, Szwajcarię. Ideą EOG jest to, że kraje, które nie są przygotowane do przystąpienia do UE, mogą mimo wszystko stać się częścią wspólnego rynku europejskiego. EEA dotyczy raczej integracji gospodarczej niż politycznej. Chodzi o kraje korzystające z dobrodziejstw wolnego handlu i podziału pracy bez konieczności przyjmowania zobowiązań politycznych, które wiążą się z pełnym członkostwem w UE. Jest to układ, który pasuje do krajów na północnych peryferiach Europy, takich jak Norwegia i Islandia, lub w Alpach, takich jak Liechtenstein i Szwajcaria. Wprawdzie kraje EOG nie mają wiele do powiedzenia w podejmowaniu decyzji w UE, ale w tej kwestii nie mają też małych krajów członkowskich UE. Warunkiem dopuszczenia do europejskiego rynku wewnętrznego jest akceptacja unijnych zasad i regulacji, co nie wydaje się nierozsądne, podczas gdy kraje EOG zachowują możliwość handlu gdzie indziej. Ukraina jest jak Norwegia i Islandia na peryferiach Europy. Należy jak oni do EOG, a nie do UE. Być może pewnego dnia nawet Rosja zostanie nakłoniona do przystąpienia do EOG. W końcu twoja skłonność do strzelania do sąsiadów znacznie maleje, jeśli widzisz w nich potencjalnych klientów.

The text was translated by an automatic system