Włochy dołączają do Europejskiego Sojuszu Nuklearnego: Strategiczna zmiana w polityce energetycznej

Niegdyś sceptycznie nastawione do energii jądrowej Włochy, wraz z 14 krajami UE, przyjmują energię atomową przy rosnącym wsparciu ze strony Niemiec

Bruksela – Włochy oficjalnie dołączyły do Europejskiego Sojuszu Nuklearnego, zmieniając status z obserwatora na pełnoprawnego członka. Informacja ta została ogłoszona przez ministra energii Gilberto Pichetto Fratina podczas poniedziałkowego posiedzenia Rady Energetycznej w Luksemburgu. Ten ruch oznacza znaczącą zmianę kierunku dla kraju, który porzucił energię jądrową w wyniku dwóch publicznych referendów – jednego w 1987 r. i drugiego w 2011 r.

Teraz, gdy koszty energii rosną, a bezpieczeństwo energetyczne jest zagrożone, Włochy ponownie oceniają energię jądrową jako opcję strategiczną. Premier Giorgia Meloni, przemawiając na niedawnym zgromadzeniu Confindustria w Bolonii, podkreśliła zaangażowanie rządu w „wznowienie ścieżki jądrowej, koncentrując się na najbardziej innowacyjnych technologiach i małych reaktorach modułowych”. Europejski Sojusz Jądrowy został zainicjowany przez Francję w lutym 2023 r., w czasie, gdy energia jądrowa była nadal postrzegana sceptycznie przez wielu w Unii Europejskiej. Ustawodawcy koncentrowali się w dużej mierze na odnawialnych źródłach energii, takich jak wiatr i energia słoneczna, aby osiągnąć cele bloku w zakresie neutralności klimatycznej do 2050 roku. Jednak rosyjska inwazja na Ukrainę i wynikający z niej kryzys energetyczny – w tym zakłócenia w dostawach gazu i skoki cen – ponownie wzbudziły zainteresowanie energią jądrową jako niezawodnym, niskoemisyjnym źródłem energii.

Rosnący klub zwolenników energii jądrowej

Wraz z przystąpieniem Włoch, Sojusz obejmuje obecnie 14 pełnoprawnych członków: Francja, Bułgaria, Chorwacja, Finlandia, Holandia, Polska, Czechy, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Belgia, a teraz także Włochy. Estonia uczestniczy jako obserwator. Nieobecna jest Hiszpania, która utrzymuje krajowy sektor jądrowy, ale zdecydowała się nie dołączać do grupy. Austria i Luksemburg zdecydowanie sprzeciwiają się energii jądrowej i wyrażają swój sprzeciw na forach UE. Niemcy, od dawna zagorzały przeciwnik energii jądrowej, wykazały ostatnio oznaki złagodzenia swojego stanowiska. Choć Niemcy nie planują ponownego otwarcia swoich elektrowni jądrowych, nowy rząd pod przewodnictwem kanclerza Friedricha Merza zasygnalizował chęć wsparcia równego traktowania energii jądrowej i odnawialnej w ramach prawodawstwa UE. Ta pragmatyczna zmiana odzwierciedla szerszą europejską świadomość: bez energii jądrowej ambitne cele UE w zakresie dekarbonizacji mogą być nieosiągalne.

Energia jądrowa jako filar transformacji energetycznej

Głównym celem Sojuszu jest pozycjonowanie energii jądrowej jako głównego filaru przejścia Europy na gospodarkę neutralną pod względem emisji dwutlenku węgla. Jego członkowie opowiadają się za większym dostępem do publicznego i prywatnego finansowania projektów jądrowych, w tym najnowocześniejszych technologii, takich jak małe reaktory modułowe (SMR) i zaawansowane reaktory modułowe (AMR). Te systemy nowej generacji są postrzegane jako bardziej elastyczne, skalowalne i bezpieczniejsze niż tradycyjne elektrownie jądrowe. Kraje takie jak Szwecja podkreślają wartość energii jądrowej jako stabilnego źródła energii, które uzupełnia nieciągłość odnawialnych źródeł energii. Dla wielu krajów Europy Północnej i Wschodniej energia jądrowa jest nie tylko rozwiązaniem klimatycznym, ale także kluczowym elementem niezależności energetycznej.

Wysokie koszty i długoterminowe zobowiązania

Ożywienie energetyki jądrowej nie jest pozbawione wyzwań. Komisja Europejska szacuje, że realizacja ambicji państw członkowskich w zakresie energii jądrowej będzie wymagać inwestycji o wartości około 241 mld euro do 2050 roku. Obejmuje to zarówno wydłużenie cyklu życia istniejących reaktorów, jak i budowę nowych obiektów na dużą skalę. Decyzja Włoch o przystąpieniu do Sojuszu jest zatem więcej niż symboliczna – sygnalizuje gotowość do zaangażowania się w długoterminowe planowanie w sektorze, w którym ramy czasowe rozciągają się na dziesięciolecia.

Aby odnieść sukces, włoski rząd będzie musiał nawiązać kontakt z opinią publiczną i zająć się utrzymującym się sceptycyzmem. Poprzednie referenda ujawniły głęboko zakorzenione obawy dotyczące bezpieczeństwa, składowania odpadów i kosztów. Ponieważ kraj ten powraca na arenę nuklearną, budowanie szerokiego poparcia będzie miało zasadnicze znaczenie dla uniknięcia powtórzenia poprzednich niepowodzeń. Przystąpienie Włoch do Europejskiego Sojuszu Nuklearnego stanowi punkt zwrotny w ich strategii energetycznej. Podczas gdy kontynent zmaga się z podwójną presją zmian klimatycznych i niestabilności geopolitycznej, energia jądrowa ponownie staje się realną – choć kontrowersyjną – częścią rozwiązania. Dzięki rosnącemu poparciu w całej Europie, w tym zmianie nastawienia Niemiec, Sojusz ma na celu uczynienie energii jądrowej kamieniem węgielnym przyszłości energetycznej UE.

Alessandro Fiorentino