Бугарија, шести круг на предвремени избори за три години

Бугарија оди кон шестиот круг предвремени избори во последните три години. Земјата е во политичка нестабилност по антивладините протести во 2020 година, кои завршија една година подоцна со оставка на владата на десниот центар предводена од Боико Борисов. Оттогаш до сега, Бугарија доживува кревки владини коалиции и преодни влади, за кои управувањето со енергетската криза по инвазијата на Руската Федерација на Украина беше уште потешка задача отколку за владите во соседните држави. Во овој контекст, исполнувањето на целта за влез во еврозоната во 2024 година, како што беше планирано, е одложено и изгледа тешко најсиромашната и најкорумпираната земја во Европската унија да го исполни евентуалниот нов рок во 2025 година. Од друга страна, нестабилноста во Софија води кон растечка јавна симпатија кон проруските и антизападните популистички партии. Всушност, вториот мандатен претседател Румен Радев самиот го искористи своето вето против договорот што го ратификуваше парламентот за испраќање 100 оклопни возила за поддршка на Киев.

Европарламентарните избори се споија со изборот на новото Народно собрание

Бугарскиот претседател Румен Радев на 5 април објави дека европските парламентарни избори ќе бидат комбинирани со предвремени избори за избор на ново Народно собрание, еднодомно законодавно тело на земјата. Радев беше принуден да го распушти стариот парламент по поранешната владејачка коалиција – претставена од прозападниот блок ПП-ДБ на партиите Континуирана промена (ПП) и Демократска Бугарија (ДБ) и десноцентристичката партија Граѓани за Европа на поранешниот премиер Борис Бојков. Партијата за развој (ГЕРБ) – раскол околу споровите околу владината ротација. Антиестаблишментот на Слави Трифонов, Има и такви луѓе (ИТН) – која успеа да влезе во парламентот откако беше непретставувана на претходните избори – исто така одби да формира влада, претпочитајќи предвремени избори, за кои се надева дека ќе и донесат дефинитивен победа овој пат во услови на зголемени симпатии за десничарското движење што го претставува, не само во Бугарија туку и низ Европа.

Во 2021 година, изборите за мандат ги доби ГЕРБ, прозападната, централно-десничарска политичка партија на поранешниот премиер Борис Бојков, а второто место и припадна на новата партија на пејачот Слави Трифонов. Но, ниту една политичка партија не освои доволно гласови за да владее сама, ниту пак можеше да изгради коалиција околу себе за да ја преземе власта. По три неуспешни обиди за формирање влада, претседателот распиша предвремени избори во јули 2021 година. Тие ги освои младата партија на Слави Трифонов, резултатот што претставува крај на доминацијата на ГЕРБ во изминатата деценија, а исто така го отвори и поглавјето на хаосот што настана од тогаш до сега. Политичката партија на Трифонов, која победи на изборите со тесна разлика пред ГЕРБ – 24,08% спрема 23,51% – не успеа да формира влада, бидејќи ниту една од политичките партии што ги покани на власт не сакаше да влезе во коалиција со неа. Од 3 април 2021 година до 13 декември 2021 година, во текот на 254 дена, земјата јужно од Дунав немаше избрана влада, работејќи со привремена извршна власт. Потребен беше трет круг предвремени избори – заедно со претседателските избори во ноември 2021 година – за Софија да постави влада.

Не беше ниту многу стабилен, поддржан од четирипартиска коалиција формирана по долг и напорен преговарачки процес, на чија маса седеа четири партии со различни политички ориентации и програми: антисистемот на Трифонов, десничарската партија, централно- десно Продолжувајќи ја промената, конзервативно-либералите на Демократска Бугарија и социјалистите – кои го поддржаа Румен Радев, кој се кандидираше за втор мандат како независен. На ноемвриските избори победи уште една новоформирана партија, Продолжена промена – ПП, предводена од двајца технократски министри со дипломи од западните универзитети, Кирил Петков и Асен Василев, поранешен сега премиер, а вториот министер за финансии. Во истата категорија е и последниот премиер на ПП по предвремените избори во 2022 година, Николај Денков, кој се смета за еден од најважните бугарски научници, исто така образован на западните универзитети.

Четвртиот круг од изборите за Народното собрание во Софија се одржа во октомври 2022 година, откако претседателот Румен Радев го распушти законодавниот дом на 1 август по падот на владата на коосновачот на ПП Кирил Петков, поставена само половина година порано. Падот на владата на Петков – што беше донесен со иницијатива за недоверба – беше помогнат и со претходното излегување на популистичката ИТН од владата. На изборите во октомври 2022 година, излегоа само 35 отсто од Бугарите со право на глас, а гласовите беа поделени меѓу седум партии, кои успеаја да го поминат прагот од 4 отсто за да влезат во парламентот. Ова доведе до нови и тешки дискусии за формирање на извршната власт. Првите две места им припаднаа на ГЕРБ и бугарската етничка турска партија, од кои ниту една не успеа да ѝ даде влада на земјата и да донесе стабилност. Ова доведе до петтиот круг од предвремените избори во април 2023 година, на кои победи ПП-ДБ, кој заврши со коалицијата формирана со ГЕРБ, договор што требаше да функционира со менување на претставник на првиот со претставник на вториот на секои девет. месеци како премиер.

Николај Денков поднесе оставка како премиер за да ѝ отстапи место на Марија Габриел, поранешна еврокомесарка и министерка за надворешни работи во неговиот кабинет, според договорот. Но, по расправиите меѓу коалициските партнери за првичниот протокол потпишан од лидерите на двете политички партии, ГЕРБ не ја презеде премиерската функција од ПП-ДБ. И откако Трифонов – следниот што беше поканет од претседателот да формира влада – ја одби понудата, тоа беше шестиот круг од предвремените избори. Во меѓувреме, привремениот премиер на ГЕРБ, Димитар Главчев, поранешен претседател на Сметководствениот суд, работи на формирање кабинет кој ќе раководи со земјата до 9-ти јуни. Бугарскиот претседател Румен Радев при распишувањето на изборите 2 во 1 изрази надеж дека со тоа ќе се зголеми излезноста и ќе се заштедат државните пари.

Бугарија во политичка криза повеќе од 5 години

Последниот политички и економски кризен период во Бугарија започна со антивладините протести во 2020 година, поточно епизодата од огромниот сајбер напад во 2019 година, во кој беа украдени лични податоци на милиони Бугари. Според бугарските претставници вклучени во истрагата, сајбер нападот имал за цел да создаде клима на социјална нестабилност и недоверба во бугарскиот политички систем. Социјалните тензии кулминираа со антивладините протести кои избувнаа во јуни 2020 година, чиј епицентар беше во Софија и траеше неколку недели. Подемот на Румен Радев, поранешен офицер во кариерата, и неговото освојување не само на вториот претседателски мандат, туку и на зголемената популарност, особено затоа што шефот на бугарската држава има повеќе декоративна улога според уставот, а моќта е на премиерот. , се случи на оваа позадина на недоверба во владата и политичкиот систем што таа го води. Не може да се занемари дека Радев го искористи своето вето на договорот што владата го потпиша со Киев за испраќање оклопи за украинската армија, влегувајќи во судир со премиерот Денков. Во тоа време, Радев тврдеше дека 100-те оклопни возила ветени на Украина може подобро да се искористат за одбрана на границите на Бугарија или за интервенција во природни катастрофи во тешко достапни области.

Политичката нестабилност доведе до одложување на членството во еврозоната

Сè на сè, политичките превирања веќе го одложија пристапувањето на Бугарија во еврозоната и претставуваат големи пречки за апсорпцијата на европските фондови според Планот за закрепнување и отпорност. Покрај политичките проблеми, земјата се соочува и со сериозни економски потешкотии, со нејзината економија на 64 отсто од европското ниво и со зголемен јаз меѓу продуктивноста и животниот стандард, сметаат аналитичарите. Војната во Украина и европската енергетска криза, исто така, ги сменија плановите за исполнување на целта за инфлација. Така, амбицијата на Бугарија да се приклучи на еврозоната дури и во 2025 година изгледа нереална во моментов. Ниту една земја со минимален приход по глава на жител помал од 500 евра – како што е Бугарија – не е прифатена во овој „клуб“.

Всушност, некои Бугари, поддржувачи на екстремно десничарската партија Ренесанса, не сакаат ни да се приклучат на еврото. Партијата – која го зајакна својот електорат во 2021 година со реторика против вакцинација и беше изненадувачка третопласирана на изборите во 2022 година – во еден момент предложи одржување референдум за ова прашање. Не се само екстремистите од ренесансата кои се обидоа да протуркаат антизападни теми во јавната дебата во контекст кога Бугарија е практично во постојана изборна кампања веќе три години. Социјалистите – кои го поддржаа Рамен за претседател во 2017 и 2021 година – исто така се обидуваа да соберат потписи за референдум против „родовата идеологија“. Последно, но не и најмалку важно, има такви луѓе, кои се чини дека останаа последните поддржувачи на претседателот Рамен, кои се обидоа да ги убедат Бугарите да бараат земјата да стане претседателска република, исто така преку референдум.

Фотографија на Еуген Олариу