Subscribe
Европската Унија се подготвува да отвори дебата за можна радикална реформа на својот систем за оданочување на енергијата преку предлог што многумина го дефинираат како „зелен данок на капитал“. Ова е иницијатива што ја промовираше Данска, ротирачкиот претседател на Советот на Европската Унија, со цел да се воведат зголемени акцизи за електрична енергија и горива, со цел да се усогласи еколошкото оданочување со целите на ЕУ за декарбонизација.
ОД ДАНОЦИ ДО ЕКОЛОШКА ТРАНЗИЦИЈА
Во последниве години, Европската Унија ја интензивираше дебатата и активностите во борбата против климатските промени, поставувајќи сè поамбициозни цели, како што е намалување на емисиите за 90% до 2040 година во споредба со нивоата од 1990 година. Предлогот за ревидирање на Директивата за оданочување на енергијата, веќе воведена во 2021 година, а сега е предмет на решително повторно лансирање, се вклопува во овој контекст. Главната цел е да се поттикне употребата на обновливи извори и да се обесхрабри употребата на фосилни горива, преку даночен механизам што е во согласност со диктатите на Агендата 2030 и Европскиот зелен договор.
ТРИТЕ ЕЛЕМЕНТИ НА ДАНСКИОТ ПРЕДЛОГ
Предлогот што го предложи Данска се базира на три фундаментални елементи. Прво, преглед на акцизите за енергија, со цел да се прилагоди системот за оданочување на новите климатски цели, со посебен осврт на јаглеродната неутралност и транзицијата кон одржлива економија. Целта би била воведување на нов критериум за оданочување, кој повеќе не се базира на обемот на потрошувачка, туку на енергетската содржина и влијанието на изворите на енергија врз животната средина. Оваа промена има за цел посериозно да ги погоди изворите како што е јагленот. Следствено, фосилните горива би биле казнети, со обид да се обесхрабри нивната употреба преку зголемување на оданочувањето.
РЕГУЛАТОРНИОТ КОНТЕКСТ И ПОЛИТИЧКИОТ ОТПОР
Новиот данок на капитал треба да биде едногласно одобрен од Советот на Европската Унија, услов што претставува одредени политички пречки. Всушност, многу земји-членки покажуваат одреден отпор поради стравувањата поврзани со економските ефекти врз бизнисите и граѓаните, особено во земјите од Источна Европа, кои се повеќе зависни од фосилни горива и со помалку флексибилни енергетски системи. Барањето за обединување на даночниот сектор на земјите што користат различни енергетски и индустриски модели и мешавини претставува предизвик што би можел да ги доведе во прашање и принципите на праведност и солидарност врз кои е заснована Унијата, како и мешањето во националните енергетски стратегии.
УЛОГАТА НА ДАНСКА
Не е изненадувачки што Данска е движечката сила зад оваа иницијатива. Скандинавската земја со години е на чело на борбата против климатските промени, со многу строги политики за заштита на животната средина. Почнувајќи од 2030 година, Данска треба да биде првата земја во светот што ќе воведе данок на јаглерод врз земјоделските емисии, наметнувајќи трошок од 300 круни (околу 30 евра) за секој тон CO₂ произведен од говеда, свињи и овци. Оваа мерка, оспорена од одгледувачите и земјоделците, претставува конкретен пример за еколошко оданочување кое се применува и на секторите кои вообичаено се исклучени од еколошкото оданочување.
ПРИТИСОК ЗА РЕФОРМА
Заедно со институционалните активности, постои притисок од граѓанското општество. Многу невладини организации потпишаа апел за воведување нови еколошки даноци. Барањата се фокусираат на потребата од поостро оданочување на сектори како што се воздушниот транспорт, индустријата за фосилни горива и меѓународните финансиски трансакции. Големите богатства се исто така наведени како субјекти што треба да се вклучат во систем на фискална одговорност поврзан со тековната еколошка криза.
ТРАНЗИЦИЈА И РЕГРЕСИВЕН РИЗИК
Секако, главното прашање на данокот на зелено богатство лежи во потенцијалното регресивно влијание што би можел да го генерира врз економиите на земјите-членки. Акцизите за гориво и електрична енергија имаат тенденција повеќе да ги погодуваат помалку богатите социјални групи, кои поголем дел од својот приход го посветуваат на потрошувачката на енергија. За да се спречи еколошката транзиција да стане нова форма на социјална неправда, би било потребно да се обезбеди компензација како што се субвенции и стимулации за енергетска ефикасност, покрај сè попотребните програми за освежување на знаењето – или дури и програми за професионална конверзија – за сите оние работници вработени во секторите кои се изложени на ризик.
ПОМЕЃУ АМБИЦИЈАТА И ПОЛИТИЧКИОТ РЕАЛИЗАМ
Данскиот предлог претставува премногу напредна позиција кон европско еколошко оданочување. Неговата ефикасна имплементација е секако поврзана со способноста за посредување помеѓу различните интереси и политичката волја на земјите-членки. Во оваа смисла, не можеме да заборавиме дека сме во историски момент каде што меѓународните кризи, потребата од преиспитување на индустриските обврски и внатрешните потреби на земјите-членки тешко дека ќе отстапат место на дебатата за зелениот данок на капитал. Особено ако не е придружена со прераспределбени и ублажувачки мерки, заедно со отворен дијалог со граѓаните, така што еколошката транзиција не се претвори во нов извор на нееднаквости.