Subscribe
Тарифниот лимит од 15% и масовните купувања на енергија од ЕУ од САД имаат за цел да ги намалат тензиите, но договорот предизвикува политички контроверзии во Европа.
Во историско соопштение од Шкотска, американскиот претседател Доналд Трамп и претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, открија сеопфатен трансатлантски трговски договор со цел да се спречи ескалација на трговската војна меѓу двете најголеми економии во светот. Договорот воведува царинска граница од 15% за поголемиот дел од извозот на ЕУ во САД, спречува да стапат во сила заканите од 30% царини и вклучува голема обврска од Европската Унија за купување американска енергија во вредност од 750 милијарди долари во текот на следните три години. Дополнително, ЕУ вети инвестиции од 600 милијарди долари во Соединетите Американски Држави.
„Ова е комерцијален договор меѓу двете најголеми економии во светот“, рече Трамп, карактеризирајќи го договорот како значајна победа. „ЕУ ќе купи енергија во вредност од 750 милијарди долари. Тоа е фантастично. И 600 милијарди долари нови инвестиции во САД – ова е многу важно.“
Избегнување на трговска војна
Договорот доаѓа по месеци интензивни преговори што започнаа од длабоко спротивставени позиции. Тензиите се зголемија по заканата на САД да воведат царини од 30% за широк спектар на извоз на ЕУ. Новодоговорената граница од 15% сега ги вклучува клучните сектори како што се автомобилите, полупроводниците и фармацевтската индустрија – области кои се критични за европската економија.
Претседателката фон дер Лајен ја призна тежината на разговорите, но ја нагласи важноста на исходот. „Овој договор носи сигурност во неизвесни времиња. Обезбедува стабилност и предвидливост за граѓаните и бизнисите од двете страни на Атлантикот“, рече таа. Според неа, царината од 15% сега е униформен плафон што „вклучува сè“ и претставува „најдобриот исход што можевме да го постигнеме“.
Иако договорот воведува некои одредби со нулта царина за одредени индустрии – како што се воздухопловната индустрија и одредени микропроцесори – токму пошироката рамка на соработка и стабилност е она што ЕУ го истакнува. „Беше тешко, беше фер, но беше тешко“, призна фон дер Лајен, опишувајќи го процесот на преговори.
Енергијата како адут за преговарање
Можеби највпечатливиот елемент од договорот е обврската на Европската Унија да купи неверојатни 750 милијарди долари американска енергија, вклучувајќи природен гас, нафта и обновливи извори на енергија. Овие купувања треба да се вршат во период од три години и сигнализираат драматично продлабочување на енергетските врски меѓу САД и Европа.
За Трамп, кој долго време се залага за зголемен извоз на енергија од САД, договорот е потврда за неговата стратегија за зајакнување на енергетската доминација на Америка. „Ова е многу голема работа“, рече тој, нагласувајќи ја и големината и стратешката важност на енергетските обврски на ЕУ.
Дополнителните 600 милијарди долари европски инвестиции во американските индустрии имаат за цел зајакнување на долгорочната соработка, со фокус на инфраструктурата, чистата енергија и напредното производство. Овие инвестиции веројатно ќе имаат корист за американските работни места и би можеле да се сметаат за дипломатска победа за администрацијата на Трамп пред потенцијалната кампања за реизбор.
Поделени реакции во Европа
Назад во Европа, политичките реакции на договорот беа остро поларизирани. Италијанската премиерка Џорџија Мелони го поздрави договорот, нарекувајќи го „позитивен исход“ што помага да се избегне целосна трговска војна. Членовите на владејачката коалиција во Италија го пофалија договорот како прагматичен компромис што ги штити клучните сектори од построги царини.
Опозицијата, сепак, изрази негодување. Ели Шлајн, лидерка на Демократската партија, ја нарече царината од 15% „разорна“ и отстапка што ќе им наштети на европските индустрии. „Ова не е договор – ова е предавање“, рече таа. Поранешниот премиер Џузепе Конте ги повтори критиките, тврдејќи дека Трамп е јасен победник и ги нарече ЕУ, фон дер Лајен и Мелони губитници во преговорите.
Овие критики одразуваат пошироки загрижености дека ЕУ можеби жртвувала премногу за да обезбеди олеснување на царините, особено кога се согласила на толку големи купувања на енергија од Соединетите Американски Држави. Некои стравуваат дека оваа зависност би можела да ги компромитира долгорочните цели на Европа за енергетска транзиција или да ја ослабне нејзината моќ во идните трговски разговори.
Стратешки импликации
Надвор од политиката, договорот има значајни импликации за глобалниот економски поредок. Тој означува промена во трансатлантските односи кон партнерство кое е повеќе трансакциско и енергетски ориентирано. Може да послужи и како модел – или предупредување – за тоа како геополитичките преговори во ерата на конкуренција меѓу големите сили сè повеќе ги спојуваат трговијата, енергијата и инвестициите во еден единствен стратешки пакет.
Дали договорот ќе ги испорача ветените стабилност и економски придобивки, останува да се види. Но, засега, САД и ЕУ се повлекоа од работ на бездна – и влегоа во нова фаза на соработка, поткрепена со компромис и комерцијална пресметка.
Алесандро Фиорентино