Subscribe
Со смртта на папата Франциск, интересот на Црквата за вештачката интелигенција и предизвиците што оваа нова технологија би можела да ги постави за човештвото во блиска иднина не стивна. Присуството на поранешниот папа на панелот за вештачката интелигенција на неодамнешниот самит на Г7 организиран во Италија минатиот јуни, како и документите објавени од Ватикан на почетокот на годината, укажуваат на присуство на длабока рефлексија во раководството на Црквата токму за да се обиде да истражи, идентификува и утврди кои се границите и особеностите на оваа нова технологија. Секако, од гледна точка на Црквата и папата, интересот е поврзан и со етичките импликации што вештачката интелигенција ги носи со себе, исто така во однос на информациите и широкото знаење. Сега, меѓу многуте сличности што се појавија во последните недели помеѓу папата Франциск и неговиот наследник на папскиот престол, секако постои интерес за оваа технологија, толку многу што ја прави речиси камен-темелник на неговиот понтификат, насочен кон исцртување на патот што треба да се следи во интеракцијата со вештачката интелигенција и предизвиците што таа ќе ни ги претставува.
ОД РЕВОЛУЦИЈАТА НА РЕРУМ НОВАРУМ ДО ВЕШТАЧКАТА ИНТЕЛИГЕНЦИЈА
Желба, таа за справување со вештачката интелигенција, на која Светиот Отец се потсети и при изборот на името Лав XIV. Погледот на Папата е насочен кон историската конјунктура со која се соочил неговиот претходник Лав XIII. Автор на многу важната енциклика Rerum Novarum објавена на 15 мај 1891 година, овој папа се осврна на социјалното прашање во многу тешкиот и невиден контекст на првата голема индустриска револуција. Паралелизмот што лежи во основата на изборот на името лежи во предизвиците со кои се соочуваме денес, при што Црквата мора да биде подготвена да го пренесе своето социјално учење за да ја разбере и управува оваа нова „индустриска револуција“ поврзана со развојот на вештачката интелигенција. Невидени предизвици кои се подготвени да го соочат човештвото со прашања како што се етиката, правдата и, побанално, работата. Така, се воспоставува вистинска паралела помеѓу социјалните предизвици од крајот на 19 век и оние денес.
ДА НЕ ГИ ЗАБОРАВИМЕ АЛГОРЕТИКИТЕ НА ПАПАТА ФРАНЦИСКИ
Во секој случај, почетната точка за секое размислување што може да го унапреди Лав XIV не може да ги занемари централните точки изразени во последните години од неговиот претходник. Како што веќе споменавме, папата Франциск присуствуваше на самитот на Г7 минатиот јуни – прв пат за еден папа – со долг и долгоочекуван говор за предизвиците на вештачката интелигенција. Тоа беше јасен и навремен говор што имав задоволство повторно да го слушнам пред да ја напишам оваа кратка анализа и на кој, најверојатно, ќе се вратам неколку пати во следните неколку години. Почетна точка, тогаш, клучен момент по кој мора да се соочиме со новите предизвици без да заборавиме кои се основните елементи и упатства за да се ориентираме во таков нејасен и, во исто време, фасцинантен технолошки пејзаж. Самиот Бергољо зборуваше за вештачката интелигенција како алатка што е „фасцинантна и огромна“ во исто време, ставена во човечки раце како плод на нивниот од Бога даден креативен потенцијал. Алатка што ги става човечките суштества во тешката задача да се дефинираат себеси, со ризик да го сторат тоа само како нешто друго освен вештачка интелигенција. Затоа човечкото достоинство мора сè уште да биде ставено во центарот на развојот, за да биде во фокусот на нов, широко споделен етички предлог. Во овој момент, папата Франциск за време на неговиот понтификат лансираше концепт кој сигурно е инспиративен: концептот на „алгоритамска етика“. Изразен за прв пат по повод потпишувањето, во 2020 година, на „Повикот на Рим за етика на вештачката интелигенција“, тој ја пренесува потребата, која сега се повеќе се чувствува, да се постигне етичка модерација на алгоритмите што лежат во основата на новите технологии.
ХИЕРАРХИЈА НА ВРЕДНОСТИ ШТО ТРЕБА ДА СЕ СПОДЕЛАТ
Сепак, за да се постигне етичка модерација на алгоритмите што ја изнесе папата Франциск, ќе биде потребно да се идентификува хиерархија на вредности што може да се сподели меѓу сите играчи. Ова е предизвик што го покрена Бергољо минатиот јуни до седумте великани на планетата, но кој сигурно ќе мора да го преземе неговиот наследник Лав XIV. Затоа, споделени принципи што можат да бидат клуч и водич во препознавањето и отфрлањето на етичките и идеолошките дилеми со кои човештвото сигурно ќе се соочи во развојот на вештачката интелигенција. Лав XIV го зел својот пример од убедувањето на папата Франциск дека сме на прагот на вистинска когнитивно-индустриска револуција карактеризирана со навистина епохални трансформации. Оваа конјунктура може да биде предвесник на огромен научен и технолошки напредок, но со ризик од непропорционално зголемување на екстремната социјална неправда. Затоа, прашањето е за еднаквоста во пристапот до овие технологии, како и во управувањето со етичките и моралните принципи што ги насочуваат. Вештачката интелигенција посветена само на економски развој, занемарувајќи ги социјалните принципи драги (не само) на црковната доктрина, сигурно нема да може да има егалитарен пристап кога се справува со своите потребни функции. Од друга страна, технологијата што може да содржи алгоритам развиен имајќи ги предвид етиката и споделените принципи, ќе биде многу подостапна и социјално егалитарна. Здружувањето на знаењето, можеби со создавање на заеднички развоен столб, може да биде најдобриот пат напред. Сето тоа за да се избегне оваа технологија да заврши како ексклузивен резерват на големите приватни компании кои би имале мал интерес за развој на социјалните и етичките страни на овој процес, без да се заборават прашања како што се приватноста и заштитата на податоците, кои би биле подобро заштитени доколку вештачката интелигенција се развиваше според дефинирани и споделени етички принципи.
УЛОГА ЗА ЕВРОПСКАТА УНИЈА
Која може да биде на крајот улогата на Европската Унија во овој процес и како таа може да се стимулира и, до одреден степен, да се води од посветеноста на Црквата и Папата на етичките и моралните аспекти на овие нови технологии? Секако би било корисно за ЕУ да изгради голем заеднички простор за споделување податоци и инфраструктури, простор кој би можел да биде во служба и на развојот на вештачката интелигенција. Нешто што исто така беше предложено, во различни термини и во неодамнешни извештаи, од Драги и Лета и кое би можело да оди рака под рака со развојот на алгоритмите што ги замисли папата Франциск. Простор за создавање европски модел на вештачка интелигенција кој пред сè е социјално и морално приврзан кон заедничките принципи и темели на Европската Унија. Како што споменавме погоре, оваа нова вештачка интелигенција не треба да биде насочена само кон економски развој, туку треба да се фокусира пред сè на социјалниот аспект, со што се стреми да ја надмине таа дихотомија меѓу земјите и класите што би можеле да бидат во коренот на социјалните нерамнотежи во иднина. Затоа, ЕУ би можела да се стреми токму кон олеснување на пристапот до оваа технологија за сите. Постои еден аспект што го сметам за многу интересен кога зборувам за вештачката интелигенција и нејзината дифузија меѓу граѓаните. Тоа се податоците за 2023 година што ги објави Европската комисија за дигиталната писменост на граѓаните на ЕУ. Овие податоци даваат просечна стапка на дигитална писменост од 6,2 од 10. Затоа, со цел да се зголеми овој индекс, Европската Унија мора да сфати колку е важно да се проучат и спроведат вистински кампањи за дигитална писменост за обука на граѓани од сите возрасти и од сите сфери на животот, не само во користењето на нови технологии како што е вештачката интелигенција, туку и во развојот на основни дигитални вештини. Процес што постепено треба да стане сè повеќе дел од училишната програма, со образовни програми што би можеле да опфатат етички прашања, компјутерска писменост и нови технологии истовремено.