Конфликт Русија-Украина: Дали јуни ќе биде одлучувачки месец?

Месецот јуни би можел да претставува клучна фаза во еволуцијата на вооружениот конфликт меѓу Руската Федерација и Украина, потенцијално отворајќи нови сценарија за дијалог и преговори. Геополитичката динамика и дипломатските иницијативи што се појавија во последните недели сугерираат, иако претпазливо, можност за отворање кон форми на преговори меѓу вклучените страни. Во овој контекст, интервенцијата на трети страни со меѓународни медијаторски функции се појавува како елемент од растечко значење, бидејќи овие медијатори би можеле да играат фундаментална улога во олеснувањето на кредибилен и одржлив процес на преговори. Сепак, патот кон мирно решавање на конфликтот сè уште се чини дека е полн со пречки и силно под влијание на политички, воени и економски фактори што го прават постигнувањето договор сложен и долгорочен предизвик.

ШТО СЕ ПРОМЕНИЛО? ГЕОПОЛИТИЧКА ДИНАМИКА И ДИПЛОМАТСКА РЕКАЛИБРАЦИЈА

За да се разберат неодамнешните промени во сценариото на конфликтот меѓу Руската Федерација и Украина, како и последиците врз стратегиите на вклучените меѓународни актери, потребно е систематски да се испитаат политичките и дипломатските настани од последните недели. Прва пресвртница претставуваа средбите меѓу таканаречените „подготвени земји“. Овие случувања беа проследени со настан од глобално значење, смртта на папата Франциск и свечениот погреб во Ватикан, што исто така претставуваше невиден контекст за неформална дипломатија. Претходно, драматичната средба во Белата куќа меѓу претседателот на Соединетите Американски Држави, Доналд Трамп, и претседателот на Украина, Володимир Зеленски, предизвика широка дебата. Средбата првично предизвика стравувања за можно стратешко повлекување на САД од украинската криза, хипотеза што би довела до слабеење и на позицијата на Киев и на кохезијата на европскиот фронт. Сепак, во следните недели имаше подобрување во односите меѓу Трамп и Киев, што секако се припишува на новата економска динамика поврзана со потпишувањето на договор за ретки земји. Во секој случај, симболичната слика што најмногу импресионираше на јавното мислење и на меѓународните набљудувачи беше онаа на двајцата лидери, Трамп и Зеленски, кои водеа приватен дијалог за време на погребот на Папата: сцена што го симболизираше зближувањето меѓу САД и Украина. Оваа обновена оска ја реактивираше можноста за преговори, кои во следните денови се чинеше дека беа фаворизирани дури и од турското посредништво. Претседателот Реџеп Таип Ердоган, кој одржуваше двосмислена позиција во текот на целиот конфликт, го поздрави предлогот на Москва за прелиминарни преговори во Истанбул. Ставот на Турција се покажува корисен за Кремљ не само во дипломатска смисла, туку и за ограничување на влијанието на САД во регионот, особено во светлината на маргиналната улога што досега ја играше специјалниот претставник на Белата куќа, Стив Виткоф. Сепак, и покрај очекувањата поттикнати од Киев и самиот Трамп (зафатен на Блискиот Исток, но подготвен да патува во Турција доколку Путин го потврди своето присуство), долгоочекуваниот директен самит меѓу Путин и Зеленски сè уште не е реализиран. До денес, не е постигнат официјален договор ниту за примирје ниту за привремен прекин на огнот. Единствениот опиплив резултат што произлезе од овие случувања е договор за размена на затвореници, што се случи во последните неколку дена, и покрај отсуството на поструктурирана политичка рамка.

КОН ПОТЕНЦИЈАЛНА МЕДИЈАЦИЈА

Во контекст на најновите случувања во конфликтот меѓу Русија и Украина, понатамошен значаен чекор беше претставен со директен контакт меѓу лидерите на двете главни глобални сили: долг телефонски разговор, кој траеше околу два часа, меѓу претседателот на Соединетите Американски Држави, Доналд Трамп, и претседателот на Руската Федерација, Владимир Путин. Според новинарски извори, не се појавија никакви суштински вести во врска со конкретен напредок во мировните преговори. Сепак, беше забележано можно омекнување на ставот на САД кон Москва, по недели на зголемена ригидност. Неколку меѓународни набљудувачи претпоставуваат дека Трамп оценува стратегија на постепено повлекување, плашејќи се дека преговорите би можеле да еволуираат во политички оптоварувачки и потенцијално непопуларен процес на смирување и реконструкција. Токму во овој контекст, обележан со неизвесности и срамежливи знаци на отвореност, се поставува предлогот за медијација што го изнесе Светата столица. Новиот понтиф, Лав XIV, всушност ја постави темата за мир (опишана како „разоружан и разоружан“) во центарот на својата инаугуративна порака, нудејќи етичка и духовна референца способна да ја рестартира платформата за мултилатерален дијалог како алтернатива на логиката на моќта. Светата столица, силна во својата историска неутралност и морален авторитет, би можела да се покаже како одлучувачки играч во градењето пат на доверба меѓу страните, промовирајќи клима на прогресивно помирување поддржано од меѓународната заедница.

ГЛАСИНИ ЗА МОЖНИОТ САМИТ ВО ЈУНИ

Перспективата за официјално посредништво промовирано од Светата Столица неодамна беше во центарот на меѓународното внимание по некои гласини што ги рашири „ Волстрит џурнал“ . Според американскиот весник, преговарачката маса не само што е во напредна фаза на подготовка, туку всушност е веќе закажана за средината на јуни. Овие очекувања, доколку се потврдат, би укажувале на значително забрзување на дипломатската динамика поврзана со конфликтот меѓу Русија и Украина. Елемент од особено значење се однесува на можното учество, во оваа прелиминарна фаза, на официјална делегација од Соединетите Американски Држави. Таквото вклучување би било стратешки релевантно, бидејќи би сигнализирало желба за повторно потврдување на геополитичката централност на САД во областа, и покрај колебливиот и двосмислен став што досега го одржуваше претседателот Доналд Трамп кон кризата. Во овој контекст, поддршката на Вашингтон за процесот на посредништво не само што би можела да го зајакне меѓународниот профил на Светата Столица како непристрасен актер, туку и да помогне во репозиционирањето на Соединетите Американски Држави како клучен соговорник во идната структура на регионот, со што ќе се рекалибрира рамнотежата на моќ меѓу страните вклучени во конфликтот. Во овој геополитички контекст, италијанската премиерка, Џорџија Мелони, се чини дека игра сè поцентрална улога во современата меѓународна динамика. Премиерот одржува постојан дијалог со главните глобални партнери и, според разни новинарски реконструкции, неформално ја презел улогата на привилегиран посредник со Светата Столица. Двојниот разговор, што се одржа во вторник, 20 мај, со папата Лав XIV и со украинскиот претседател Володимир Зеленски, беше симболичен. Оваа дипломатска динамика го привлече вниманието на „Волстрит џурнал“ , кој истакна како Италија, благодарение на медијацијата што ја врши Мелони, се чини дека повторно ја враќа водечката улога на сложената меѓународна шаховска табла. Некои политички анализи, всушност, го опишуваат лидерот на „Фратели д’Италија“ како стратешка врска помеѓу евроатлантскиот Запад, Светата Столица и Руската Федерација на Владимир Путин. Оваа средна позиција, исто така зајакната со меѓународното признание и авторитетот стекнат во последните месеци, би можела да ѝ даде на Италија растечко влијание во процесите на мултилатерален дијалог и во сите преговори насочени кон стабилизирање на тековниот конфликт. Друга можност за медијација (откако предлогот на Макрон за Женева се чини дека е замрзнат од Москва) се однесува на втора рунда преговори во Истанбул. Во оваа смисла, учеството на Москва би можело да биде поизвесно, со оглед на климата што Путин очекува да ја најде во Турција. Од она што го разбираме, меѓу страните во конфликт се собираат документи и предлози што треба да послужат токму за изградба на самитот. И покрај овие можности на маса, конфликтот се врати на пожесток од кога било во последно време. Дури и ставот на Соединетите Американски Држави и претседателот Доналд Трамп се чини дека е на пат да се промени. Всушност, на 26 мај, тајкунот го апострофираше рускиот лидер зборувајќи за „Путин кој сигурно полудел“. Изјавата на Трамп дојде по серијата насилни напади од страна на Русија насочени кон украинска територија, кои предизвикаа неколку цивилни жртви. Оваа ситуација би можела да ги натера – дури и ако нема индикации во оваа смисла – САД да се наклонат кон нови мерки и економска одмазда против Кремљ, сето тоа со цел нови преговори.

ПРЕТСТОЈНИ РОКОВИ ЗА ЛЕТО

Можноста до јуни да се постигне барем делумен договор (во форма на привремен прекин на огнот или, во пооптимистички хипотези, вистинско примирје) би претставувала пресвртница од исклучително значење во контекст на конфликтот меѓу Русија и Украина. Сепак, оваа можност се судира со повеќе критични прашања. Прво, суштинската сложеност на започнување автентичен и продуктивен процес на преговори, особено отежнат од моментално непомирливите позиции на вклучените страни. Второ, претстојното доаѓање на летната сезона воведува дополнителни елементи на притисок и итност. Историски гледано, летните месеци се погодни за интензивирање на воените операции, поради поповолните временски услови. Во овој контекст, постои страв дека Руската Федерација би можела да започне нова стратешка офанзива, насочена кон освојување дополнителни делови од територијата што ќе ги користи како преговарачка предност на евентуалната преговарачка маса. Доколку се оствари ова сценарио, веројатно е дека секој обид за медијација би се одложил до доцна есен, кога доаѓањето на дождовите и приближувањето на зимата би го отежнале логистички продолжувањето на воените операции од големи размери. Ова би довело до понатамошно продолжување на непријателствата и соодветно зацврстување на позициите, компромитирајќи ги преостанатите можности за дипломатско решение на краток рок. Понатаму, ова одложување ризикува зголемување на притисокот врз засегнатото цивилно население, влошување на веќе критичната ситуација и проширување на јазот помеѓу безбедносните потреби и барањата за мир што ги промовира меѓународната заедница.