Dania i Włochy łączą siły, by zreformować europejskie ramy praw człowieka

Zarządzanie migracją i związanymi z nią kwestiami bezpieczeństwa jest jednym z głównych wyzwań, przed którymi stoją dziś instytucje europejskie. W tym kontekście Dania i Włochy odegrały kluczową rolę w promowaniu procesu aktualizacji konwencjonalnego systemu Rady Europy; procesu uznanego za niezbędny do skutecznego radzenia sobie ze współczesną dynamiką. Niedawne zatwierdzenie przez dwadzieścia siedem państw członkowskich¹⁰ grudnia wspólnej deklaracji w sprawie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka stanowi kluczowy krok w tym procesie. Inicjatywa, entuzjastycznie poparta przez oba rządy, wyraża potrzebę odnowienia równowagi między ochroną praw podstawowych a ochroną bezpieczeństwa publicznego, zwłaszcza w odniesieniu do decyzji o wydaleniu i procedur dotyczących cudzoziemców skazanych za poważne przestępstwa.

WSPÓLNA DEKLARACJA I ROLA DWÓCH EUROPEJSKICH PRZYWÓDCÓW

Zatwierdzenie deklaracji podczas Konferencji Ministrów Sprawiedliwości w Strasburgu oznacza znaczącą ewolucję w podejściu Rady Europy do kwestii migracji. Dania, za pośrednictwem swojego premiera, podkreśliła pilną potrzebę zapewnienia, że osoby skazane za poważne przestępstwa mogą zostać wydalone z terytorium swojego kraju. Zgodnie ze stanowiskiem Danii, niektóre interpretacje orzecznicze Europejskiej Konwencji Praw Człowieka ostatecznie utrudniły takie procedury, nakładając ograniczenia uznane za nadmiernie restrykcyjne w odniesieniu do celu ochrony bezpieczeństwa zbiorowego. Premier podkreślił potrzebę ponownego zrównoważenia relacji między interesem publicznym a prawami jednostki, podkreślając, że dostosowanie obecnych ram regulacyjnych przyczyniłoby się do zwiększenia poczucia bezpieczeństwa obywateli. Włochy z zadowoleniem przyjęły wsparcie otrzymane dla deklaracji, uznając ją za konsolidację procesu dyplomatycznego zapoczątkowanego w poprzednich miesiącach. Premier podkreśliła, że jej rząd pracował nad wzmocnieniem zewnętrznego wymiaru europejskiej polityki migracyjnej, promując innowacyjne rozwiązania i umieszczając tę kwestię w centrum priorytetów G7. Szerokie poparcie państw członkowskich zostało zinterpretowane jako istotny sygnał polityczny, potwierdzający potrzebę reinterpretacji Konwencji w świetle aktualnych wyzwań, bez naruszania jej zasad, a raczej czyniąc jej praktyczne zastosowanie bardziej skutecznym.

MIGRACJA, BEZPIECZEŃSTWO I POTRZEBA AKTUALIZACJI KONWENCJONALNYCH RAM

Deklaracja przyjęta w Strasburgu podkreśla zmieniający się kontekst prawny i społeczny, w którym ma miejsce stosowanie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Główna kwestia dotyczy adekwatności istniejących instrumentów prawnych w regulowaniu sytuacji osób skazanych za poważne przestępstwa i ich pobytu na terytorium Europy. Obawy wyrażone przez Danię i Włochy odnoszą się do trudności, które pojawiły się w różnych kontekstach krajowych, w postępowaniu w sprawie wydalenia osób uznanych za niebezpieczne, ze względu na interpretację ochrony gwarantowanej przez Konwencję. Obaj europejscy przywódcy uważają, że system musi zostać zaktualizowany – przy jednoczesnym poszanowaniu jego podstawowych wartości – aby umożliwić państwom skuteczniejszą interwencję w kwestiach bezpieczeństwa. Podejście to nie ma na celu osłabienia ochrony praw podstawowych, ale raczej wprowadzenie większej jasności w definiowaniu równowagi między potrzebami publicznymi a prawami jednostki. W szczególności, podstawową ideą jest zapewnienie, że zasada bezpieczeństwa zbiorowego nie jest nieproporcjonalnie podporządkowana interpretacjom prawnym, które mogą mieć skutki sprzeczne z ochroną ludności. Podejście wyrażone w deklaracji stanowi zatem próbę pogodzenia wolności jednostki i polityki kontroli migracji w ramach rządów prawa.

CIĄGŁOŚĆ Z POPRZEDNIMI INICJATYWAMI I ROZWÓJ DEBATY

Deklaracja przyjęta przez Radę Europy opiera się na procesie już zainicjowanym listem otwartym w sprawie konwencji międzynarodowych, promowanym przez Danię i Włochy w maju 2025 r. i podpisanym przez dziewięć państw członkowskich. Dokument ten przewidywał obawy podzielane obecnie przez znacznie szerszy zakres krajów, proponując wstępną dyskusję na temat dostosowania standardów międzynarodowych do złożoności współczesnej migracji. Rosnący konsensus wokół tych stanowisk wskazuje na zmianę perspektywy w ramach paneuropejskiej organizacji, która jest coraz bardziej wrażliwa na potrzebę instrumentów prawnych zdolnych do pogodzenia praw jednostki i bezpieczeństwa. Debata rozpoczęta w Strasburgu będzie kontynuowana w nadchodzących miesiącach we współpracy z Radą Europy, w celu skonsolidowania wspólnego stanowiska, które może zostać sformalizowane na spotkaniu ministrów spraw zagranicznych zaplanowanym na maj 2026 r. w Kiszyniowie w Mołdawii. Termin ten stanowi moment, w którym różne inicjatywy polityczne i dyplomatyczne zapoczątkowane przez Włochy i Danię zbiegają się, w celu zdefiniowania nowych ram interpretacyjnych Konwencji, zdolnych do reagowania na potrzeby epoki charakteryzującej się szybką i złożoną dynamiką migracyjną.

NASTĘPNE KROKI

Wspólna inicjatywa Danii i Włoch pokazuje, w jaki sposób kwestia bezpieczeństwa i zarządzania migracją stała się sprawdzianem zdolności Rady Europy do aktualizacji jej instrumentów regulacyjnych. Deklaracja przyjęta w Strasburgu sygnalizuje powszechne pragnienie ponownego rozważenia stosowania Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w kontekście głęboko zmienionym w porównaniu z przeszłością. Wiodąca rola obu państw, poszerzenie koalicji państw opowiadających się za procesem reform oraz perspektywa dalszej konsolidacji debaty w 2026 r. wyznaczają kluczowy moment dla ewolucji europejskiego systemu ochrony praw podstawowych i bezpieczeństwa zbiorowego.