Subscribe
W kontekście strukturalnej i pozornie nieodwracalnej transformacji europejskiego ekosystemu bezpieczeństwa, Włochy znajdują się w potrzebie systematycznej ponownej oceny swojej postawy obronnej, zapewniając, że jest ona zgodna z obecnymi potrzebami strategicznymi i przewidywanymi zagrożeniami na najbliższą przyszłość. Prezentacja wieloletniego dokumentu planistycznego na lata 2025-2027 przez Ministra Obrony jest szczególnie istotnym momentem w tej redefinicji, ponieważ jasno określa obszary, w których kraj postrzega pilne działania: ekspansję liczebną Sił Zbrojnych, jakościową poprawę umiejętności wewnętrznych, aktualizację infrastruktury i technologii wykorzystywanych w sektorze lotniczym, cybernetycznym i logistycznym, a także stworzenie puli ochotniczego personelu zdolnego do mobilizacji w sytuacjach kryzysowych, sytuacjach nadzwyczajnych w kraju lub scenariuszach charakteryzujących się zagrożeniami hybrydowymi. Cele te nie mogą być interpretowane jako środki czysto warunkowe lub fragmentaryczne reakcje na natychmiastowe potrzeby. Są one raczej częścią szerszej trajektorii wspólnej dla wielu krajów Unii Europejskiej, zaangażowanych w redefiniowanie swojej postawy wojskowej i wzmacnianie swoich zdolności obronnych w szczególnie niestabilnym kontekście geopolitycznym. Wśród jej najważniejszych elementów, trajektoria ta obejmuje stopniowy powrót – w innowacyjnych i zróżnicowanych formach – wojskowych lub paramilitarnych modeli usług oraz stały wzrost środków przeznaczanych na budżety obronne. Zjawisko to pokazuje zmianę paradygmatu w porównaniu z latami po zakończeniu zimnej wojny, kiedy dominowało przekonanie, że bezpieczeństwo kontynentalne jest skonsolidowane i trwale zagwarantowane. Eskalacja napięć międzynarodowych głęboko zmieniła te ramy. Konflikt pomiędzy Rosją i Ukrainą stanowił punkt zwrotny w europejskiej wyobraźni strategicznej, demonstrując nie tylko wrażliwość wschodnich granic Europy, ale także szybkość, z jaką konwencjonalne i niekonwencjonalne zagrożenia mogą się zmaterializować. Do tego dochodzi wewnętrzna reorganizacja NATO, charakteryzująca się stopniowym zmniejszaniem się zainteresowania Stanów Zjednoczonych utrzymaniem swojej tradycyjnej roli głównego gwaranta bezpieczeństwa euroatlantyckiego. Ta kombinacja czynników przyspieszyła, nawet we Włoszech, świadomość potrzeby wzmocnienia zdolności wojskowych i wyposażenia się w odpowiednie narzędzia, aby sprostać coraz bardziej złożonemu, konkurencyjnemu i nieprzewidywalnemu scenariuszowi międzynarodowemu.
NOWY MODEL PERSONELU: POBÓR Z WYBORU I OCHOTNICZA REZERWA
Pierwszy element włoskiej propozycji dotyczy stworzenia elastycznego mechanizmu poboru. Według ministra nie ma jednego rozwiązania historycznego problemu niedoboru personelu w siłach zbrojnych. Potrzebny jest skoordynowany zestaw narzędzi, z ideą nowoczesnego poboru odgrywającego centralną rolę. Deklarowanym celem jest stworzenie puli obywateli z umiejętnościami technicznymi i operacyjnymi, gotowych do rozmieszczenia nie tylko w tradycyjnym kontekście wojskowym, ale także w cywilnych sytuacjach kryzysowych i klęskach żywiołowych. Projekt nie przywraca obowiązkowego modelu zawieszonego w 2005 roku, ale wprowadza dobrowolne programy, w tym krótkoterminowe, które mogą zakończyć się wejściem do stałej rezerwy lub okresowym odwołaniem w razie potrzeby. Początkowo planowane jest utworzenie rezerwy pomocniczej liczącej około dziesięciu tysięcy ochotników, z celem czterokrotnego zwiększenia tej liczby w perspektywie średnioterminowej. Rezerwiści nie zastąpią personelu rozmieszczonego na misjach międzynarodowych, ale zapewnią wsparcie logistyczne, możliwości techniczne i wiedzę specjalistyczną w zakresie cyberobrony. Włoski model czerpie inspirację z niedawnych decyzji podjętych przez Francję i Niemcy, kraje, które eksperymentują z innowacyjnymi formami służby – odpowiednio dobrowolnej i półobowiązkowej. Dostosowanie do kontekstu krajowego wymaga jednak precyzyjnych regulacji, które minister zamierza powierzyć parlamentowi. Podejście to ma na celu zapobieganie postrzeganiu przepisów jako inicjatyw partyjnych, dążąc do wspólnego podejścia z tymi, którzy pracują w sektorze na co dzień.
WYMAGANIA, UMIEJĘTNOŚCI I FORMALIZACJA WNIOSKU
Nowa rezerwa będzie otwarta dla szerokiego grona odbiorców: byłego personelu wojskowego, cywilów o specjalistycznych umiejętnościach – od lekarzy po inżynierów, od ekspertów IT po ochroniarzy – oraz młodych ludzi zainteresowanych krótkim, ale wysoce profesjonalnym programem szkoleniowym. Limity wiekowe, kryteria selekcji i czas trwania służby zostaną określone w projekcie ustawy, którą rząd planuje przedstawić między początkiem 2026 r. a wiosną tego samego roku. Oprócz rozróżnienia na profile techniczne i bojowe, wprowadzone zostaną wymagania dostosowane do rodzaju wykonywanej działalności. Minister podkreślił potrzebę odpowiednich zachęt finansowych i uznania, porównując odpowiedzialność personelu wojskowego do odpowiedzialności menedżerów firm. Aspekt ten odzwierciedla chęć budowania konkurencyjnego systemu poprzez selekcję najlepszych dostępnych umiejętności.
EUROPEJSKI POWRÓT POBORU DO WOJSKA I KLIMAT DOZBROJENIA NA KONTYNENCIE
Włoska propozycja leży w samym sercu europejskiej debaty, która w ostatnich latach nabiera coraz bardziej konkretnych kształtów. Francja ogłosiła dziesięciomiesięczną dobrowolną służbę wojskową dla młodych dorosłych, obowiązującą od 2026 roku, podczas gdy Niemcy dążą do znacznego zwiększenia liczby personelu wojskowego poprzez system selekcji wśród 18-latków, który obejmuje obowiązkowe elementy dla mężczyzn. Ten stopniowy, ale widoczny proces przezbrojenia jest częścią kontynentalnego kontekstu naznaczonego wpływem wojny na Ukrainie i uznaniem, że Europa musi przyjąć większą autonomię strategiczną. Stopniowe wycofywanie się Stanów Zjednoczonych, które coraz bardziej koncentrują się na teatrze Indo-Pacyfiku, przyspieszyło potrzebę wewnętrznego wzmocnienia Sojuszu Atlantyckiego i obrony narodowej. W tym kontekście włoska propozycja wydaje się spójna z kierunkami europejskich partnerów, zarówno pod względem poboru, jak i nowych technologii.
TARCZA KOSMICZNA: NOWY PRIORYTET NARODOWY
Obok kwestii personelu, minister określił drugi priorytet strategiczny: budowę krajowej tarczy kosmicznej. Jest to wielowarstwowy system zaprojektowany do przechwytywania dronów, pocisków i zagrożeń z kosmosu. Architektura ta, niepodobna do niczego, co kiedykolwiek posiadały Włochy, stała się dziś niezbędna, biorąc pod uwagę wydarzenia na Ukrainie i obronę Izraela, uważaną za punkt odniesienia. Planowana inwestycja wynosi około 4,4 miliarda euro i jest przeznaczona na rozwój czujników satelitarnych do wczesnego ostrzegania, zaawansowanych radarów, platform powietrznych i baterii antyrakietowych nowej generacji. Projekt obejmuje również wkład Włoch w europejski program GCAP, który doprowadzi do opracowania myśliwca szóstej generacji i zintegrowanych systemów zwalczania dronów. Interoperacyjność całego systemu ma kluczowe znaczenie, zgodnie z wymogami NATO i postępującą integracją europejskich zdolności.
CYBERBEZPIECZEŃSTWO, ZAGROŻENIA TECHNOLOGICZNE I „WOJNA DRONÓW”
Trzeci filar modernizacji włoskiej obronności dotyczy cyberprzestrzeni. Obecny budżet, wynoszący około pół miliarda euro rocznie, jest uważany za niewystarczający, biorąc pod uwagę złożoność współczesnych zagrożeń. Rosnące wykorzystanie sztucznej inteligencji w technologiach ofensywnych, powszechne rozmieszczenie tanich dronów i rozprzestrzenianie się ataków na infrastrukturę krytyczną wymagają zmiany tempa. Wnioski wyciągnięte z konfliktu rosyjsko-ukraińskiego są jasne: współczesna wojna jest w coraz większym stopniu „wojną dronów”, asymetryczną konkurencją, w której tanie i łatwo dostępne urządzenia mogą wyrządzić znaczne szkody. Według ministra, Włochy nie mogą sobie pozwolić na podejmowanie tych wyzwań z opóźnieniem lub przy niższych inwestycjach niż te planowane przez ich głównych sojuszników. Gromadzenie danych, terminowa analiza i ochrona sieci stają się kluczowymi elementami zapewnienia bezpieczeństwa narodowego.
ZŁOŻONA, ALE NIEUNIKNIONA ŚCIEŻKA
Przedstawiony pakiet reform oznacza głęboką zmianę we włoskiej koncepcji obrony. Połączenie wybranego poboru, dobrowolnych rezerw, tarczy kosmicznej i wzmocnionego cyberbezpieczeństwa stanowi odpowiedź na radykalnie zmieniony kontekst europejski i międzynarodowy. Wojna na Ukrainie na nowo zdefiniowała priorytety bezpieczeństwa kontynentu, podczas gdy stopniowe wycofywanie się Stanów Zjednoczonych zmusiło państwa europejskie do wzięcia na swoje barki większej części własnej ochrony. Włochy wkraczają w ten scenariusz z ambitnym projektem, który będzie wymagał zasobów, spójności politycznej i stałego dialogu z siłami zbrojnymi i społeczeństwem obywatelskim. Wyzwanie jest dwojakie: z jednej strony budowanie nowoczesnych narzędzi zdolnych do sprostania globalnym zagrożeniom, a z drugiej wzmacnianie zbiorowej świadomości, że bezpieczeństwo narodowe jest dobrem wspólnym. Zainicjowana transformacja nie będzie natychmiastowa, ale stanowi nieunikniony krok do zapewnienia krajowi wiarygodnej roli w europejskiej i atlantyckiej obronie przyszłości.