Wzrost zaawansowanej technologii we Włoszech: jak wizja rządu zapoczątkowała nową erę innowacji i eksportu

Od inteligentnych polityk po strategiczne inwestycje, włoska transformacja technologiczna podwaja eksport zaawansowanych technologii i pozycjonuje kraj jako wiodącego europejskiego gracza w gospodarce cyfrowej.

W latach 2010-2024 udział eksportu zaawansowanych technologii we włoskim PKB niemal się podwoił, wzrastając z 1,4% do 2,7%. Ten niezwykły wzrost, podkreślony w najnowszym raporcie Centro Economia Digitale (CED) zatytułowanym „High-Tech Economy: The New Global Competitive Cycle”, oznacza cichą rewolucję we włoskim krajobrazie przemysłowym. To coś więcej niż zestaw liczb, to namacalny wynik przemyślanej strategii rządowej, która umieściła innowacje, wdrażanie technologii i badania w centrum polityki gospodarczej.

Raport CED umiejscawia postępy Włoch w ramach szerszej globalnej zmiany – pojawienia się gospodarki zaawansowanej technologicznie, w której konkurencyjność zależy nie tylko od zdolności produkcyjnych, ale od tego, jak szybko kraje mogą wchłonąć i wdrożyć pionierskie technologie, takie jak generatywna sztuczna inteligencja, biotechnologia, systemy kwantowe, zaawansowane materiały i energia odnawialna. W tym nowym paradygmacie rządy odgrywają decydującą rolę w budowaniu ekosystemu, w którym innowacje mogą się rozwijać – łącząc przedsiębiorstwa, środowisko akademickie i instytucje publiczne w jeden system oparty na wiedzy.

Transformacja oparta na polityce

Wyniki Włoch w eksporcie zaawansowanych technologii nie są dziełem przypadku. W ciągu ostatniej dekady kolejne rządy prowadziły bardziej skoordynowaną politykę przemysłową mającą na celu połączenie tradycyjnych mocnych stron produkcji z technologiami nowej generacji. Inicjatywy takie jak Piano Nazionale Industria 4.0, później rozszerzone na Transizione 4.0, oferowały ulgi podatkowe na badania i rozwój, transformację cyfrową i automatyzację. W połączeniu z unijnymi funduszami naprawczymi ukierunkowanymi na innowacje ekologiczne i cyfrowe, środki te stworzyły żyzne środowisko dla firm do inwestowania, dostosowywania i rozszerzania swoich możliwości technologicznych.

W rezultacie Włochy przeszły ewolucję od gospodarki opartej na produkcji do gospodarki w coraz większym stopniu charakteryzującej się integracją między badaniami, infrastrukturą cyfrową i usługami o wysokiej wartości. Strategiczny nacisk rządu na współpracę publiczno-prywatną wspierał również regionalne klastry innowacji, szczególnie w robotyce, energii odnawialnej i zaawansowanych materiałach – sektorach, które obecnie napędzają znaczną część wzrostu eksportu.

Siła średnio-wysokiej technologii

Raport CED podkreśla inny charakterystyczny aspekt włoskiego renesansu przemysłowego: siłę sektorów średnio-wysokiej technologii. Włoskie firmy, często małe lub średniej wielkości, ale wysoce wyspecjalizowane, wykazały się niezwykłą zdolnością do przekładania globalnych innowacji na konkretne zastosowania. Firmy te działają jako „pomosty” między tradycyjną produkcją a najnowocześniejszymi innowacjami – cecha, która od dawna definiuje sukces produkcyjny Włoch.

Chociaż firmy te generują tylko około 11% całkowitej wartości dodanej, odpowiadają za ponad 70% prywatnych inwestycji w badania i rozwój. Koncentracja ta podkreśla krajowy model, który ceni zdolność adaptacji nad skalą i innowacje nad wielkością – model, który celowo wspiera polityka rządu. Ułatwiając dostęp do infrastruktury cyfrowej, promując edukację techniczną i zmniejszając bariery biurokratyczne, włoskie państwo stworzyło warunki, w których innowacje mogą wyłaniać się organicznie z tkanki przemysłowej, a nie być narzucane z góry.

Kwantyfikacja wpływu gospodarczego

Raport CED dostarcza uderzających ekonometrycznych dowodów na szerszy wpływ inwestycji technologicznych. W gospodarkach OECD każdy dodatkowy dolar wartości dodanej w sektorze zaawansowanych technologii generuje średnio 3,18 USD PKB w ciągu trzech lat. W gospodarkach europejskich mnożnik ten wzrasta do 3,9 – prawie trzykrotnie więcej niż w sektorach o niskim poziomie zaawansowania technologicznego.

Dla Włoch liczby te potwierdzają, że innowacyjność nie jest tylko kwestią prestiżu czy produktywności, ale prawdziwym motorem zrównoważonego wzrostu. Inwestycje technologiczne są również powiązane z rosnącym zatrudnieniem: na każde 10 miliardów dolarów wzrostu wartości dodanej zaawansowanych technologii, w Unii Europejskiej powstaje około 161 000 nowych miejsc pracy. Zaprzecza to powszechnej narracji, że automatyzacja eliminuje pracę – zamiast tego dane pokazują, że w połączeniu ze szkoleniem umiejętności i polityką sprzyjającą włączeniu społecznemu innowacje rozszerzają rynek pracy i poprawiają jakość miejsc pracy.

Budowanie europejskiej tożsamości technologicznej

Włoski rząd był również głośnym orędownikiem bardziej skoordynowanego europejskiego podejścia do innowacji. Rzym wspiera przejście od zachęt po stronie podaży (finansowanie projektów badawczych) do polityk po stronie popytu, które przyspieszają wdrażanie technologii w różnych branżach i usługach publicznych. Obejmuje to cyfryzację administracji, promowanie innowacyjnych zamówień publicznych i definiowanie jasnych „misji technologicznych”, które ukierunkowują inwestycje na cele strategiczne.

Co więcej, Włochy są orędownikiem koncepcji „koopetycji” – konkurencyjnej współpracy między krajami europejskimi w celu dzielenia się technologiami, ustanawiania wspólnych standardów i wykorzystywania różnorodności ekosystemów przemysłowych. W tym kontekście elastyczna i połączona w sieć baza przemysłowa Włoch daje im naturalną przewagę.

Droga przed nami

Technologiczny awans Włoch jest wciąż w toku, ale kierunek jest jasny. Podwojenie eksportu zaawansowanych technologii sygnalizuje nie tylko statystyczną poprawę, ale także strukturalną transformację gospodarki. Dzięki silnym kompetencjom technicznym, zintegrowanym łańcuchom dostaw i kulturze biznesowej zdolnej do szybkiej adaptacji, Włochy położyły podwaliny pod zrównoważoną, zaawansowaną technologicznie przyszłość.

Wyzwaniem jest teraz ciągłość – utrzymanie spójnych inwestycji w edukację, badania i infrastrukturę, przy jednoczesnym zapewnieniu, że innowacje pozostaną inkluzywne i szeroko rozpowszechnione. Jak wynika z raportu CED, wzrost technologiczny zależy nie tylko od tego, ile innowacji wytwarza dany kraj, ale także od tego, jak skutecznie je absorbuje i rozpowszechnia.

Dzięki wizjonerskiej polityce, ukierunkowanym inwestycjom i odnowionemu partnerstwu między państwem a przemysłem, Włochy pokazały, że nawet w konkurencyjnym globalnym krajobrazie strategiczne zarządzanie może przekształcić potencjał w postęp. Renesans zaawansowanych technologii w tym kraju jest dowodem na to, że przy odpowiednim połączeniu polityki, umiejętności i ambicji innowacje mogą stać się kamieniem węgielnym odporności i wzrostu kraju.

Alessandro Fiorentino