Przepis Atreju: Sprawia, że nawet osoby z zewnątrz czują się jak w domu

Jest taki moment, gdy przybywając do ogrodów Castel Sant’Angelo, Atreju przestaje być „wydarzeniem”, a staje się po prostu miejscem. Nie musisz wiedzieć, kto przemawia na głównej scenie, ani nosić programu w kieszeni. Po prostu podąża się za prądem: rodzinami ciągnącymi łyżwy i plecaki, małymi grupkami nastolatków ogrzewających dłonie wokół gorącego napoju, starszymi parami, które przyszły „zobaczyć, jak to jest”, turystami, którzy natknęli się na bożonarodzeniową wioskę w samym centrum Rzymu, jakby to była sezonowa niespodzianka.

Scena działa, ponieważ dostęp jest pierwszą deklaracją intencji: wolny wstęp, brak identyfikatorów, brak progu do przekroczenia. A w kraju, w którym polityka często staje się ogrodzonym wybiegiem (lub studiem telewizyjnym), tutaj próbują czegoś innego: skonstruowanego placu, ale takiego, przez który można przejść bez konieczności deklarowania lojalności. Atreju 2025 – trwające od 6 do 14 grudnia – zostałowyraźnie przedstawione jako duża świąteczna wioska w sercu miasta: stragany, lokalne produkty i lodowisko przeznaczone zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci. Pierwsze wrażenie nie jest ideologiczne, ale logistyczne i sensoryczne. Światła i drewno, zapach jedzenia, kolejki, które poruszają się bez napięcia, rodzaj nieformalnego porządku, który sprawia, że przestrzeń jest przyjazna do życia.

Lodowisko staje się centrum emocjonalnym – nie dlatego, że jest spektakularne, ale dlatego, że jest znajome. To prosty gest: jeśli chcesz, możesz zostać, nie słuchając nikogo. Jeśli chcesz, możesz przejść, kupić drobny upominek, spędzić pół godziny i wyjść. To bardzo konkretny sposób powiedzenia: to nie jest tylko dla tych, którzy już należą. I w tym miejscu „przepis” Atreju staje się jasny: nie próbuje najpierw przekonać cię mową; oferuje ci atmosferę. Zanim zapyta, co myślisz, pyta, czy chcesz zostać.

W tym roku wynik jest wymierny: 105 000 osób przewinęło się przez Atreju. Już sama ta liczba wyjaśnia, dlaczego edycja 2025 została określona jako rekordowa. Jest niezwykła nie tylko ze względu na liczbę, ale także ze względu na to, co implikuje: 105 000 w centrum Rzymu oznacza stały ruch, mieszaną publiczność i ciekawość, która niekoniecznie jest partyzancka. W praktyce oznacza to, że wydarzenie zdołało być „miastem”, zanim stało się „imprezą”.

A jednak, podczas gdy wioska przyciąga cię zwykłymi rzeczami, puls politycznego zgromadzenia jest zawsze obecny w tle: testowane mikrofony, włączające się światła sceniczne, personel poruszający się szybko między obszarami, wolontariusze eskortujący gości. Architektura jest taka, jak w przypadku dużego wydarzenia publicznego, ale język jest taki, jak w miejscu, które chce czuć się jak w domu. To nie jest drobny szczegół; to różnica między wiecem a spotkaniem obywatelskim. Atreju stara się, by tożsamość funkcjonowała mniej jak mur, a bardziej jak dom z otwartymi drzwiami.

W dniu otwarcia było to szczególnie widoczne: przecięcie wstęgi, inauguracja lodowiska z występami dzieci przed bardziej instytucjonalnymi powitaniami. Nawet ta sekwencja wysyła wiadomość. Nie „spójrzcie, jacy jesteśmy imponujący”, ale „spójrzcie, jak normalnie jest tu być”. I rzeczywiście Atreju żyje w tej szarej strefie, która jest sekretem jego trwałości: nie wyrzeka się polityki, ale ustawia politykę w otoczeniu, w którym ludzie przybywają z tysiąca różnych powodów, a wiele z nich nie ma nic wspólnego z panelami.

Z boku rynek: drobne zakupy, włoskie produkty, praktyczna logika „użytecznego prezentu” zamiast politycznego gadżetu. Z przodu, powolne tempo typowe dla świątecznych przestrzeni – atmosfera, która łagodzi wszystko, w tym ton. A potem jest zwykła ciekawość: ludzie, którzy mogą nie głosować na Fratelli d’Italia, ale nadal pozwalają sobie patrzeć, słuchać przez kilka minut, tworzyć wrażenie. To również jest częścią przepisu: nie wymagać dostosowania, ale zachęcać do bliskości.

Patrząc od wewnątrz, najbardziej uderzający rezultat jest mniej polityczny niż społeczny: Atreju to demonstracja organizacji i publicznej inscenizacji. Wydarzenie, które doczekało się już 26. edycji, pod względem długości i centralności zachowuje się jak stały punkt rzymskiego kalendarza, a nie jak epizod. Innymi słowy, nie jest to po prostu wydarzenie, które „zajmuje” przestrzeń; jest to przestrzeń, która próbuje stać się wydarzeniem – środowiskiem, w którym ludzie mogą krążyć, zatrzymywać się, wracać.

I tutaj polityczne przejście staje się nieuniknione, choć nie trzeba go wykrzykiwać. Atreju to także sposób, w jaki Fratelli d’Italia próbuje przekształcić tożsamość w przestrzeń publiczną –zasugerować, że włoska prawica to nie tylko przywództwo i głosy, ale także społeczność zdolna do organizowania, przyjmowania i utrzymywania rzeczy razem. W erze, w której polityka ma tendencję do zamykania się za barierami lub istnienia tylko na ekranach, zgromadzenie 105 000 osób w otwartym, dostępnym dla pieszych miejscu jest posunięciem kulturowym, a nie wyborczym: twierdzenie, że polityka może być nadal przeżywana jako obecność, a nie tylko konsumowana jako treść.

Jest to głębsza logika „sprawiania, by nawet outsiderzy czuli się jak w domu”. Nie jest to obietnica neutralności; to decyzja o zakwestionowaniu idei, że polityka zawsze musi być tylko konfliktem i separacją. Atreju staje się miejscem, w którym tożsamość stara się nie zamieniać we wrogość: zaprasza, gości, pozwala ludziom krążyć. A we Włoszech, gdzie place publiczne są często albo silnie strzeżone, albo puste, sama możliwość „wejścia i pozostania” jest już sama w sobie przesłaniem.