Subscribe
Во последниве денови, долгогодишната тензија меѓу Иран и Израел драматично ескалираше во целосна далечна војна, обележана со ракети, беспилотни летала, сајбер напади и неуспешни дипломатски напори за запирање на циклусот на насилство.
Искрата: Израелските напади и одговорот на Иран
Кризата се продлабочи кога Израелските одбранбени сили (ИДФ) го елиминираа генералот Али Шадмани, врховен воен командант на Иран во време на војната и близок советник на врховниот лидер Али Хамнеи. Шадмани беше назначен само неколку дена претходно, по смртта на неговиот претходник во друг израелски напад. Операцијата директно беше насочена кон командниот центар за вонредни ситуации „Хатам ал-Анбија“ во Техеран.
Иран брзо одговори. Техеран лансираше балистички ракети и вооружени беспилотни летала врз стратешки цели во Израел, тврдејќи дека ги погодиле седиштето на Мосад и израелската воена разузнавачка служба во Тел Авив. Иранскиот генерал Киумарс Хејдари изјави дека „стратешките позиции во Тел Авив и Хаифа“ се уништени, додека Револуционерната гарда ја прослави операцијата во живо на државната телевизија.
Внатрешен фронт и дигитална цензура
Иран се соочи и со сајбер напади. Хакерската група „Предатори Спароу“ ја презеде одговорноста за нападот врз јавната банка Сепах во Иран. Како одговор на тоа, властите во Техеран воведоа строги интернет ограничувања за владини претставници, со цел да се спречат понатамошни протекувања или саботажи.
Дури и реформистичките фракции се собраа околу режимот. Џавад Емам, портпарол на Реформистичкиот фронт, изјави: „Секоја штета на системот на власт е штета на целата земја“, отфрлајќи ја идејата за преговори, додека „Израел, поддржан од САД, ја бомбардира нашата територија“.
Тврдата линија на Нетанјаху: „Хамеј би можел да заврши како Садам“
Израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху усвои решителен тон. Во интервју за АБЦ, тој не ја исклучи можноста за елиминација на врховниот лидер на Иран. На прашањето дали таков чин би можел да ја влоши кризата, тој одговори: „Тоа нема да ја влоши, туку ќе ја заврши“.
Израелскиот министер за одбрана, Израел Кац, го повтори овој став, предупредувајќи го Хамнеи дека „може да ја доживее истата судбина како Садам Хусеин“. Кац изјави дека Израел нема да дозволи неговите цивили да бидат повредени и отфрли какви било разговори со Иран.
Израел ја продолжи својата воена кампања на иранска територија. Генерал-мајор Шломи Биндер, шеф на израелската воена разузнавачка служба, најави понатамошни операции во „други региони на Иран“. Израелските одбранбени сили ја потврдија неутрализацијата на иранскиот воен штаб за итни случаи и прогласија подготвеност да ги елиминираат „еден по еден“ водачите на тероризмот во Иран.
Трамп негира, притиска и испраќа мешани сигнали
На самитот на Г7 во Канада, американскиот претседател Доналд Трамп ненадејно го напушти собирот за да се справи со кризата. Иако на почетокот неволно, на крајот потпиша соопштение на Г7 во кое повикува на деескалација.
По враќањето во Вашингтон, Трамп се дистанцираше од гласините за директна вмешаност на американската војска: „На никаков начин или форма не сум контактирал со Иран за мировни преговори. Лажни вести!“, објави тој на Truth Social, неговата платформа за социјални медиуми.
Сепак, Трамп ја повтори својата намера да го спречи Иран да се здобие со нуклеарно оружје: „Ќе се погрижиме да нема нуклеарно оружје во Иран“, рече тој за време на заедничкото појавување со британскиот премиер Кир Стармер.
Си-Ен-Ен објави дека Трамп му наложил на својот тим да се обиде да контактира со иранските претставници преку заткулисни канали за да ја тестира подготвеноста на Техеран за дипломатија. Сепак, тој остро негираше дека неговото заминување од Г7 е поврзано со мировните преговори: „Многу е поголемо од тоа“, тврдеше тој во напад кон францускиот претседател Емануел Макрон, кој сугерираше поинаку.
Иран ги затвора вратите за разговори, ја ескалира реториката
Техеран, од своја страна, се чини дека ја затвори вратата за дипломатија. „Кајхан“ , весник близок до Врховниот лидер, објави уреднички текст во кој се наведува: „Уништувањето на Израел е единственото решение“. Во текстот се инсистираше: „За да се заврши војната не е потребен прекин на огнот, политички притисок или тактичко повлекување – само целосно уништување на Израел“.
Во исто време, иранските претставници покажаа нови воени капацитети. Портпаролот на Министерството за одбрана тврдеше дека во најновиот напад врз Израел е употребена нова ракета, која „ционистите не беа во можност да ја пресретнат“.
Ризик од регионална ескалација
Ситуацијата останува многу нестабилна. Портпаролот на Министерството за одбрана на САД, Шон Парнел, ја негираше вмешаноста на САД во израелските воздушни напади, нарекувајќи ги таквите тврдења „лажни вести“. Сепак, американскиот секретар за одбрана, Пит Хегсет, изјави: „Ние сме во регионот за да ги заштитиме нашите граѓани и средства. Сакаме мир, но ќе ги браниме нашите интереси“.
Сирените за воздушен напад продолжуваат да се огласуваат низ Израел, а кинеската амбасада ги повика своите граѓани веднаш да го напуштат Иран – јасен знак дека ситуацијата се перцепира како да излегува од контрола.
Додека бомбите паѓаат врз Техеран и Тел Авив, меѓународната заедница се бори да најде начин да ја смири кризата. Но, реториката од Трамп, Нетанјаху и Хамнеи се чини дека е поверојатно да го разгори пламенот отколку да го изгасне. Во меѓувреме, ризикот дека овој конфликт би можел да се прошири надвор од границите на двете нации и да го зафати регионот никогаш не бил пореален.