Subscribe
Niedawno opublikowano Trade Barrier Index 2025 (TBI 2025) – raport o dużym znaczeniu dla analizy obecnej międzynarodowej sytuacji gospodarczej. Znaczenie tego dokumentu wyłania się w świetle przemian zachodzących w globalnym systemie handlu, naznaczonych powrotem do polityki protekcjonistycznej. W tym kontekście indeks oferuje szczegółowy obraz istniejących barier handlowych, a jednocześnie stanowi solidną podstawę do interpretacji przyszłych zmian w sferze geopolitycznej i gospodarczej.
SPOJRZENIE NA DRUGĄ STRONĘ ATLANTYKU
Należy zwrócić uwagę na kwestie metodologiczne, które prawdopodobnie zostaną dogłębnie przeanalizowane w kolejnym artykule. W rzeczywistości ramy nakreślone przez TBI 2025 wydają się już częściowo nieaktualne w odniesieniu do nagłych zmian, które mogą wystąpić w krótkim okresie, w szczególności w następstwie nowych środków taryfowych wprowadzonych przez administrację USA pod przewodnictwem prezydenta Donalda Trumpa. Polityka ta, mająca na celu skorygowanie nierównowagi postrzeganej przez USA w handlu międzynarodowym, doprowadziła już do wzrostu kosztów związanych z importem i eksportem, z potencjalnymi średnio- i długoterminowymi reperkusjami dla wielu gospodarek, w tym państw członkowskich Unii Europejskiej. Mimo to edycja raportu z 2025 r. stanowi istotny punkt odniesienia dla badania dynamiki w toku.
ZAWARTOŚĆ I METODOLOGIA INDEKSU BARIER HANDLOWYCH
Aby w pełni zrozumieć zakres analityczny i interpretacyjny Indeksu Barier Handlowych, niezbędne jest dokładne zbadanie wykorzystywanych źródeł, realizowanych celów poznawczych i przyjętej metodologii przetwarzania danych. TBI, ze względu na swój złożony charakter, opiera się na zintegrowanym systemie informacji pochodzących od organizacji międzynarodowych o sprawdzonym autorytecie: między innymi Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), która dostarcza dane na temat ograniczeń w sektorze usług, oraz Światowej Organizacji Handlu (WTO), która dostarcza statystyki dotyczące barier pozataryfowych, taryf celnych i uczestnictwa w umowach o wolnym handlu (FTA). Edycja z 2025 r. wyróżnia się szerokim zakresem, obejmującym 122 kraje reprezentujące około 97% światowego produktu krajowego brutto i 80% światowej populacji, co oznacza znaczny wzrost w porównaniu z edycją z 2023 r., w której uwzględniono tylko 88 krajów. Rozszerzenie to odzwierciedla chęć dokładniejszego uchwycenia złożoności i ewolucji krajobrazu handlu międzynarodowego, oferując jednocześnie solidną empiryczną podstawę do rozwoju polityki gospodarczej w oparciu o wiarygodne i aktualne dane. W tym sensie TBI 2025 jest skonfigurowany jako zaawansowane narzędzie analityczne, niezbędne do interpretacji głównych globalnych trendów gospodarczych i handlowych. Indeks ma na celu monitorowanie i ocenę całego handlu międzynarodowego poprzez wielopoziomowe podejście, oparte na czterech podstawowych filarach analitycznych. Bezpośrednie bariery handlowe są podzielone na trzy makro-kategorie: cła, bariery pozataryfowe (NTB) i ograniczenia dotyczące usług. Dodano do nich czwartą oś interpretacyjną o nazwie Ułatwienia, która uwzględnia szereg czynników strukturalnych – w tym wydajność infrastruktury logistycznej, ochronę praw własności, ograniczenia w handlu cyfrowym i stopień przystąpienia do umów o wolnym handlu – które mają decydujący wpływ na zdolność krajów do dostępu i uczestnictwa w handlu międzynarodowym.
CO ZMIENIŁO SIĘ OD INDEKSU BARIER HANDLOWYCH Z 2023 R.?
Aby przeanalizować dane dostarczone przez Indeks Barier Handlowych 2025, zaczynamy od porównania go z globalną średnią wartością z poprzedniej edycji tego dokumentu z 2023 roku. Jest to wartość z przedziału od 1 do 10, gdzie 10 oznacza najwyższy możliwy poziom cen. W 2023 r. wartość ta wynosiła 3,95, podczas gdy w obecnym Indeksie widzimy wzrost o 7%, osiągając 4,22. Co mówi nam ten wzrost? Z pewnością podkreśla wzrost tendencji do protekcjonizmu w sektorze handlowym, w kontekście, który już musi radzić sobie z niestabilnością geopolityczną związaną z licznymi trwającymi konfliktami, w konsekwencji rekonfiguracją globalnych łańcuchów i szybką cyfryzacją przepływów gospodarczych.
DYNAMIKA I GLOBALNE TRENDY INDEKSU BARIER HANDLOWYCH 2025
W świetle tego 7% globalnego wzrostu Indeksu można stwierdzić, że analiza zawarta i sugerowana przez TBI 2025 przedstawia globalną gospodarkę charakteryzującą się zaostrzeniem restrykcyjnej polityki handlowej w ramach scenariusza, w którym napięcia geopolityczne i transformacja cyfrowa odgrywają coraz większą rolę. Połączony świat i kryzysy związane z konfliktami – w tym w Europie z wojną na Ukrainie – są zatem jednymi z elementów ułatwiających ten trend. Ponadto Indeks Barier Handlowych 2025 podkreśla, że jednym z najistotniejszych aspektów obecnego globalnego kontekstu handlowego jest rozprzestrzenianie się barier cyfrowych. W szczególności Unia Europejska przyjęła zdecydowane regulacje, takie jak ustawa o usługach cyfrowych i ustawa o rynkach cyfrowych, wprowadzające ograniczenia w zakresie transgranicznego przepływu danych, wymogów dotyczących lokalizacji treści, standardów cyberbezpieczeństwa i podatków cyfrowych. Przyjmując jedno z założeń zaproponowanych w analizie Indeksu, takie środki regulacyjne, choć uzasadnione potrzebą ochrony konsumentów i rynku wewnętrznego, groziłyby utrudnieniem konkurencji i spowolnieniem innowacji technologicznych. Byłyby to zatem znaczące bariery, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę rozwój związany z nowymi technologiami, a przede wszystkim wpływ, jaki sztuczna inteligencja będzie miała na nasze społeczeństwo w najbliższej przyszłości. Patrząc na duże obszary geograficzne i wpływ, jaki główne gospodarki mają na indeks i bariery cyfrowe, możemy spojrzeć na kontrast między rynkiem chińskim i amerykańskim. W Chinach stosowane są zarówno obowiązkowe środki lokalizacji danych, jak i bariery bezpieczeństwa: w ten sposób stworzono bardzo precyzyjne i wysoce regulowane środowisko cyfrowe. Patrząc natomiast na głównego konkurenta Smoka po drugiej stronie Pacyfiku, Stany Zjednoczone nie mają prawdziwie jednolitej federalnej strategii i dyscypliny w odniesieniu do barier cyfrowych. W rzeczywistości poszczególne stany stosują różne ograniczenia, zwłaszcza jeśli spojrzymy na regulacje dotyczące sektorów gig economy, które obejmują platformy takie jak Uber i Airbnb. Jeśli spojrzymy na maksymalną otwartość handlu cyfrowego, kraje, które uzyskują wyższy wskaźnik, to z pewnością Singapur i Nowa Zelandia dzięki absolutnie korzystnym zasadom i przepisom, zwłaszcza z punktu widzenia dynamiki cyfrowej.
SPOJRZENIE NA DYNAMIKĘ REGIONALNĄ
Analizując handel międzynarodowy z perspektywy dużych obszarów regionalnych i patrząc na dane, możemy potwierdzić, że Ameryka Północna jest obszarem geograficznym o najwyższym poziomie otwartości handlowej, wspieranym głównie przez doskonałe wyniki Kanady i Stanów Zjednoczonych, krajów, które nadal wyróżniają się przyjmowaniem polityk mających na celu liberalizację handlu. Oczywiście, jeśli chodzi o Stany Zjednoczone, musimy również wziąć pod uwagę wprowadzenie nowej polityki taryfowej zapoczątkowanej przez prezydenta Trumpa zaledwie miesiąc przed publikacją raportu. Jeśli polityka ta stałaby się strukturalna, mogłaby spowodować załamanie amerykańskiego indeksu, a także pogorszenie wyników w regionie. Po drugie, znajdujemy kraje Europy Zachodniej, które utrzymując stosunkowo wysoki stopień otwartości, wydają się być karane przez rosnącą obecność barier pozataryfowych. W szczególności w odniesieniu do rygorystycznych zasad i przepisów w dziedzinie cyfrowej, które mają tendencję do ograniczania międzynarodowego przepływu danych i interoperacyjności usług. Takie kwestie są analizowane i znajdują się w agendzie politycznej Unii Europejskiej, również w odniesieniu do wsparcia rozwoju sztucznej inteligencji. Rynek i gospodarki regionu Azji Wschodniej i Pacyfiku charakteryzują się większą heterogenicznością, ponieważ istnieją wyraźne nieciągłości między bardzo różnymi gospodarkami. Z jednej strony widzimy bardzo otwarte gospodarki, takie jak Hongkong i Singapur, które zajmują odpowiednio pierwsze i drugie miejsce w Indeksie Barier Handlowych 2025, a następnie zbliżamy się do krajów takich jak Indonezja, umieszczonych na przeciwległym końcu rankingu (122. miejsce) właśnie ze względu na wysoki stopień zamknięcia handlowego i uporczywe stosowanie środków protekcjonistycznych. Pewne oznaki poprawy w porównaniu z raportem z 2023 r. odnotowano w Afryce Subsaharyjskiej. Indeks podkreśla, że wzrost ten wynika głównie z reform strukturalnych i częściowej liberalizacji. Z kolei Azja Południowa ma najgorsze wyniki, potwierdzone jako najbardziej restrykcyjny region, na który silny wpływ mają strategie protekcjonistyczne, takie jak te przyjęte przez Indie i Pakistan, które napędzają region.