Subscribe
Klauzula o zwiększeniu wydatków wojskowych została aktywowana
Bruksela – Dwanaście krajów Unii Europejskiej formalnie zwróciło się do Komisji Europejskiej o uruchomienie krajowej klauzuli ochronnej w celu zwiększenia wydatków na obronność, tymczasowo omijając ograniczenia Paktu Stabilności. Są to Belgia, Dania, Estonia, Finlandia, Niemcy, Grecja, Węgry, Łotwa, Polska, Portugalia, Słowacja i Słowenia. Środek ten, będący integralną częścią planu „Readiness 2030” (wcześniej znanego jako „ReArm Europe”), przewiduje możliwość uzyskania przez państwa członkowskie dodatkowej przestrzeni fiskalnej w wysokości do 1,5% PKB rocznie na inwestycje obronne, bez wpływu na obliczanie deficytu strukturalnego. Cel jest jasny: wzmocnienie potencjału wojskowego Unii w świetle rosnących napięć geopolitycznych, począwszy od wojny na Ukrainie.
Wnioski o odstępstwa musiały zostać wysłane do końca kwietnia, ale Komisja pozostawiła kilkudniowy margines tolerancji. Władze wykonawcze UE planują ocenić otrzymane wnioski do wiosny 2025 r., kiedy to opublikują europejski pakiet sześciomiesięczny. Formalne głosowanie Rady UE mogłoby odbyć się do lipca, co pozwoliłoby na skuteczne aktywowanie klauzul już w tym roku. Europejski komisarz ds. gospodarki Valdis Dombrovskis z zadowoleniem przyjął te wnioski: „UE robi zdecydowany krok w kierunku zwiększenia wydatków na obronność i gotowość strategiczną. Klauzula zapewni znaczną przestrzeń budżetową do inwestowania w krajowe zdolności obronne i europejski przemysł tego sektora”. Odstępstwo nie jest jednak automatyczne ani nieograniczone: dodatkowy margines wydatków będzie dozwolony tylko w przypadku inwestycji w funkcję „Obrona”, jak wskazano w klasyfikacji Cofog (funkcje rządowe), i może być stosowany maksymalnie przez cztery lata. Spośród dużych krajów założycielskich UE, Włochy, Francja i Hiszpania nie sformalizowały jeszcze wniosku. Rzymskie źródła w Ministerstwie Gospodarki i Finansów twierdzą, że decyzja zostanie podjęta po czerwcowym szczycie NATO. Hiszpania, za pośrednictwem ministra Carlosa Cuerpo, podejmie decyzję „w nadchodzących miesiącach”. Paryż jest bardziej ostrożny: minister finansów Eric Lombard wyraził wątpliwości co do stabilności francuskiego długu, sugerując, że Francja może nie przystąpić do NATO.
Niektóre kraje Europy Północnej są bardziej przeciwne. Holandia już wykluczyła aktywację klauzuli, podczas gdy Szwecja podobno rozważa zwiększenie wydatków na obronność nawet przy deficycie, ale bez uciekania się do zwolnienia podatkowego. Według Komisji, nacisk na wydatki wojskowe stanowi nadzwyczajną reakcję na wyjątkową fazę historyczną. „Wojna Rosji przeciwko Ukrainie stanowi bezpośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa europejskiego” – czytamy w oświadczeniu wydanym przez Brukselę – „i wywiera znaczną presję na budżety publiczne państw członkowskich, które muszą pilnie wzmocnić swoje zdolności obronne”. Plan Readiness 2030 obejmuje, oprócz klauzuli, finansowanie w wysokości 150 mld euro za pośrednictwem instrumentu SURE, mającego na celu przyspieszenie dużych zamówień i wsparcie europejskiego przemysłu wojennego. Całkowity potencjał wydatków, który można odblokować dzięki nowym ramom regulacyjnym, wyniósłby w nadchodzących latach blisko 650 mld euro.
Pomimo zakresu planu, faktyczna mobilizacja zasobów zajmie trochę czasu. Inwestycje w obronność wiążą się ze złożonymi i długotrwałymi procedurami, z wieloletnimi umowami i skomplikowanymi zamówieniami. Pierwsze pewne dane na temat faktycznego wykorzystania zasobów mogą pojawić się dopiero w 2026 r., kiedy państwa przedstawią sprawozdania z postępów w realizacji swoich strukturalnych planów fiskalnych. W międzyczasie Bruksela przygotowuje kolejny krok: 16 maja zostaną opublikowane wiosenne prognozy gospodarcze, które mogą już zawierać wstępne szacunki wielkości zasobów, które mogą zostać uruchomione w 2025 roku. W coraz bardziej niepewnym scenariuszu globalnym UE stara się zatem zachować trudną równowagę między potrzebami bezpieczeństwa a dyscypliną budżetową. Klauzula ochronna, jeśli będzie dobrze zarządzana, może stanowić punkt zwrotny w kierunku bardziej autonomicznej, skoordynowanej i wiarygodnej europejskiej obrony.
Alessandro Fiorentino