Subscribe
Воведниот говор на Робертс Зиле во Неапол ја повикува ЕУ да се соочи со своите воени ранливости со финансирање, координација и стратешка волја во услови на растечки глобални закани.
Во време кога последиците од војната се одвиваат веднаш надвор од нејзините граници, Европа повеќе не може да си дозволи да ги игнорира критичните ранливости во својата воена инфраструктура. На конференцијата на Европската конзервативна и реформистичка партија (ECR) во Неапол, одржана од 10 до 12 јули 2025 година, Робертс Зиле, потпретседател на Европскиот парламент, одржа остар и убедлив говор: Европа мора да ја зголеми својата воена мобилност или ризикува стратешка парализа во услови на надворешна агресија.
Пораката на Зиле не беше алармантна, туку итност заснована на научените лекции од Украина. „Војната нè научи дека ако војниците и опремата не можат брзо да се движат низ нашиот континент“, предупреди Зиле, „тогаш одвраќањето пропаѓа пред да биде испукан првиот истрел“. Неговиот повик е јасен: Европа мора да ја третира воената мобилност како витално стратешко средство – а не како логистичка мисла.
Скриените тесни грла на европската воена инфраструктура
Зиле наслика живописна слика за логистичките и инфраструктурните пречки што моментално ја поткопуваат одбранбената подготвеност на Европа. Една голема пречка е недостатокот на стандардизирана инфраструктура низ земјите-членки. Различните железнички колосеци, некомпатибилните ограничувања за тежина на мостовите и неповрзаните транспортни правила не се само бирократски пречки – тие се одговорности во реално време при секој координиран воен одговор. Некомпатибилноста на железничките системи, на пример, е повеќе од инженерско прашање. Тоа значи дека оклопните возила не можат ефикасно да се распоредат преку границите; тоа значи дека постои ризик од доцнење на виталните резерви; и тоа значи дека ветувањето на Европа за колективна одбрана е поткопано од физичка и процедурална фрагментација.
Зиле ја истакна потребата од дефинирање и инвестирање во клучни воени коридори низ Европа – рути што мора да бидат способни да ракуваат со тешка опрема, мобилни командни единици и итна поддршка со брзина и сигурност. Но, овие напори нема да доведат никаде, нагласи тој, без стандардизација на правилата и поблиска меѓувладина координација.
Недостатоци на финансирање и стратешка слепило
Инвестициите на Европа во воена мобилност остануваат жално недоволни. Зиле посочи на ограничениот опсег на Фондот за поврзување на Европа, примарниот механизам за финансирање на инфраструктурата на ЕУ, кој не успева да даде приоритет на воениот транспорт со двојна намена. Додека програми како Европскиот мировен фонд нудат одредена финансиска поддршка, Зиле ги нагласи структурните тешкотии со кои се соочуваат многу земји-членки: тие едноставно не се во можност или не се подготвени да ги зголемат придонесите поради ограничените буџети и политичките ограничувања.
Тука, Зиле предложи две решенија. Прво, ЕУ мора да ги реструктуира своите буџетски приоритети за експлицитно да ја поддржи одбранбената подготвеност. Второ, националните влади мора да ја признаат воената мобилност како дел од сопствената стратешка инфраструктура – заслужувајќи исто внимание и итност како цивилниот транспорт, енергијата или дигиталната поврзаност. Тој, исто така, повика на процедурални реформи што би го забрзале прекуграничното распоредување, нагласувајќи дека воените камиони заглавени во царинските редови на европските граници – реалност дури и во рамките на Шенген зоната – се „срам во 21 век“.
Затворање на индустрискиот јаз: Криза на самодовербата
Надвор од инфраструктурата лежи подеднакво итна загриженост: капацитетот за производство на одбранбена опрема во Европа. Зиле идентификуваше неколку критични недостатоци во производството на воена опрема – од железнички возен парк до мобилни мостови и возила со двоен мотор. „Ова е класично сценарио од типот „кокошка и јајце“, објасни тој. „Индустријата нема да го зголеми производството без договори, а војските не можат да склучуваат договори без производство“.
Она што е потребно, тврдеше тој, е лидерство во јавниот сектор преку долгорочни гаранции за набавки. Владите мора да обезбедат стимулации, да ја намалат регулаторната несигурност и да го намалат ризикот во инвестициската средина за производителите на одбранбена опрема. Во спротивно, Европа ќе остане зависна од надворешни добавувачи во време на криза – ранливост што треба да биде неподнослива во денешната геополитичка клима.
Кон нова стратешка култура во Европа
Но, можеби најдлабокиот дел од воведот на Зиле не беше за железниците, буџетите или машините – туку за начинот на размислување. „Европа живее во поинаков свет“, рече тој, „свет каде што мирот се земаше здраво за готово, а заканите изгледаа далечни. Тој свет е исчезнат“.
Зиле повика на фундаментална промена во начинот на кој Европа ги гледа своите безбедносни обврски. Одбраната и мобилноста повеќе не треба да се гледаат како товар, туку како столбови на суверенитетот и стратешката автономија. Тој ги повика Европскиот парламент и националните лидери да се повлечат од апстрактната стратегија и да почнат да спроведуваат опипливи, акциони планови за одбрана. Предизвикот, како што го гледа тој, не е технички, туку политички. Тоа е волјата за дејствување – да се пробие самодоволството, да се третира безбедноста како нешто за кое не може да се преговара и да се подготви не само за денешните закани, туку и за утрешните неизвесности.
Стратешката иднина на Медитеранот — и на Европа
Зборувајќи од Неапол, историска порта помеѓу Европа и нејзините јужни соседи, Зиле јасно стави до знаење дека Медитеранот не е само географска граница – туку е и тест за стратешката зрелост на Европа. Од нестабилноста во Северна Африка до руските поморски амбиции, регионот ја нагласува важноста на брзото распоредување и отпорната инфраструктура. Медитеранот, имплицираше тој, ја обликува иднината на Европа – но само ако Европа одлучи да ја обликува својата.
Безбедноста не може да чека
Воведниот говор на Робертс Зиле не беше само политичко обраќање; тоа беше повик за оружје – фигуративно, а доколку е потребно и буквално. Европа мора да се ослободи од децениите инерција и да инвестира во сопствениот капацитет за одбрана, одвраќање и одговор. Воената мобилност не е луксуз – таа е тетивата што ја врзува колективната одбрана. Без неа, единството на Европа е хартиен штит. Дали ЕУ ќе одговори со итноста и кохерентноста што ги бараше Зиле, останува да се види. Но, едно е сигурно: времето истекува, а безбедноста повеќе не може да чека.
Алесандро Фиорентино