Subscribe
Процесот на пристапување на Украина во Европската Унија, официјално започнат во 2022 година заедно со оној на Молдавија, претставува еден од најзначајните проекти за европска интеграција, особено ако се гледа и како одговор на руската инвазија. Сепак, патот на Киев кон Брисел во моментов е блокиран од ветото на Унгарија, предводена од Виктор Орбан, кој се чини дека се спротивставува на политичкиот отпор базиран повеќе на внатрешни и геополитички причини отколку на објективни критериуми. Унгарската позиција, отворено оспорена од Европската комисија, доведе до ќорсокак што ризикува да го загрози кредибилитетот на целиот процес на проширување, во деликатен момент во животот и историјата на Унијата.
ЗА ЕВРОПСКАТА КОМИСИЈА, ТОА Е ПРОЦЕС ЗАСНОВАН НА ЗАСЛУГИ
Европската комисија појасни дека нема „објективни причини“ за да се спречи отворањето на првиот преговарачки кластер со Украина – наречен „Основи“ – кој вклучува поглавја за демократијата, владеењето на правото, човековите права и јавните набавки. Портпаролот на Комисијата нагласи дека Украина спроведува значајни реформи, особено имајќи предвид дека работи во најтешките можни околности, со што потврдува дека продолжува со пристап базиран на заслуги и почитување на Копенхашките критериуми. Ова признание го повтори и претседателката Урсула фон дер Лајен, која, пофалувајќи ја посветеноста на Украина на реформите, јасно стави до знаење дека сега е ред на Европската Унија да постигне добри резултати во овој поглед. Сепак, овој апел не се претвори во конкретно решение за застојот предизвикан од унгарското вето.
ВЕТОТО НА УНГАРИЈА ПОМЕЃУ ПОЛИТИЧКИТЕ МОТИВАЦИИ И НАЦИОНАЛНАТА ДИНАМИКА
Одбивањето на Унгарија да започне преговори со Киев го оправдува премиерот Виктор Орбан со повикување на необврзувачка национална консултација, на која 95% од учесниците се изјаснија против пристапувањето на Украина. Излезноста беше значително помала отколку на парламентарните избори во 2022 година, но Орбан сепак побара силен мандат од своите граѓани да го блокира процесот на пристапување на Украина кон Унијата. Една од главните критики што ги упати Будимпешта се однесува на наводното кршење на правата на унгарското малцинство во Украина, особено во Закарпатскиот регион. И покрај напорите на Киев да одобри акционен план насочен кон зајакнување на заштитата на малцинствата, билатералните разговори меѓу двете земји пропаднаа откако Украина ја обвини Унгарија за шпионажа. Овој раскол ја продлабочи меѓусебната недоверба и му даде на Орбан очигледна причина да стави вето на пристапувањето на Украина кон Унијата.
ЕВРОПСКИ РЕАКЦИИ И УКРАИНСКА ФРУСТРАЦИЈА
Унгарскиот став беше млако прифатен и од европските претставници и од украинското раководство. На последниот европски самит, претседателот Володимир Зеленски упати страствен апел за јасна политичка порака, нагласувајќи дека понатамошните одложувања би можеле да ја поткопаат глобалната доверба во посветеноста на Европа. Зеленски рече дека отворањето на преговорите веќе би било политичка одлука што ја дефинира идната интеграција на Украина со Европа. И покрај формалната поддршка од многу европски канцеларии, унгарското вето останува непремостлива пречка, бидејќи секоја одлука за проширување бара едногласност од 27-те земји-членки.
Хипотезата за раздвојување: Ризици и можности
Соочени со постојаниот ќорсокак, дипломатите во Брисел размислуваат за одвојување на пристапните патишта на Украина и Молдавија, и покрај тоа што двете земји аплицираа истовремено и беа прогласени за кандидати во исто време. Орбан не изрази никакви забелешки против Молдавија, што ѝ овозможи на Молдавија еднострано да напредува. Сепак, оваа опција претставува значителни ризици: може да испрати порака до украинскиот народ дека ЕУ не ги исполнува своите ветувања, поткопувајќи ја перцепцијата за европскиот кредибилитет во критичен момент. Комисијата изјави дека нема намера да повикува на одвојување, но ја одложи конечната одлука на земјите-членки, одржувајќи ја целта за поддршка на двете земји во процесот на подготовка за пристапување.
ПОМЕЃУ ЗАСЛУГИТЕ И ПОЛИТИКАТА, ИДНИНАТА НА УКРАИНА Е ВО РАМНОТЕЖА
Украинскиот случај, според тоа, е вистински тест за Европската Унија. Од една страна, тој ја истакнува посветеноста на Киев на реформите и неговата решеност да се интегрира во европскиот проект; од друга страна, ги истакнува структурните ограничувања на ЕУ која бара едногласност за најстратешките одлуки, со што се изложува на ризик од парализа. Прашањето за пристапувањето на Украина е многу повеќе од техничка постапка: тоа е тест за кохерентност, солидарност и политичка волја. Неговото решавање ќе ја дефинира не само европската судбина на Украина, туку и способноста на Унијата да зборува со еден глас во сè посложен и конфликтен геополитички контекст.