Subscribe
Додека ЕУ се подготвува да предложи цел за намалување на емисиите од 90% до 2040 година, меѓу земјите-членки остануваат поделбите околу тоа колку брзо – и колку флексибилно – треба да дејствува блокот.
Во среда, 2 јули, Европската комисија треба да го претстави долгоочекуваниот законски предлог во кој се наведува климатската цел на Европската Унија за 2040 година. Во сржта на предлогот е смела цел: намалување на нето емисиите на стакленички гасови за 90% во споредба со нивоата од 1990 година. Ова би означило значајна пресвртница на правно обврзувачкиот пат на ЕУ за постигнување климатска неутралност до 2050 година.
Целта за 2040 година се надоградува на моменталната цел на блокот за намалување на емисиите за 55% до 2030 година, како дел од пошироката рамка на Зелениот договор. Доколку се усвои, новата цел би ја позиционирала ЕУ како еден од најамбициозните глобални актери во климатската политика. Но, постигнувањето политички консензус за таква агресивна цел за намалување е далеку од гарантирано. Претстојниот предлог веќе ги открива разликите меѓу земјите-членки околу темпото и механизмите на климатска акција.
Пресвртница до 2040 година: Мост кон нето-нула
ЕУ долго време е посветена на водење на глобалната борба против климатските промени. Европскиот закон за климата, усвоен во 2021 година, ја направи својата цел за нето-нула емисии за 2050 година правно обврзувачка. Сепак, тој закон, исто така, бараше јасни привремени цели за насочување на политичките и инвестициските одлуки во текот на наредните децении. Целта за 2040 година ја пополнува таа празнина. Очекуваната цел за намалување од 90% значително би го зголемила притисокот врз индустриите, енергетските системи и националните влади. Тоа подразбира речиси целосна трансформација на европската економија во следните 15 години. Иако деталите за предлогот сè уште се во тајност, извори блиски до Комисијата сугерираат дека законодавството може да вклучува ограничена флексибилност. Една можност што се дискутира е да им се дозволи на земјите-членки да користат меѓународни јаглеродни кредити – до 3% – за да ги исполнат своите цели.
Расцепкано единство: Дебата меѓу земјите-членки
Претстојниот законски предлог веќе беше тема на жестока дискусија меѓу лидерите на ЕУ. За време на неодамнешниот самит на Европскиот совет, земјите изразија различни ставови за тоа колку амбициозна – и колку реална – треба да биде целта за 2040 година.
Франција, на пример, повика на „технолошка неутралност“ и поголем реализам во начинот на поставување и постигнување на целите. Оваа позиција ги одразува загриженостите дека премногу ригидните рамки би можеле да ги задушат иновациите или непропорционално да влијаат на одредени индустрии. Париз е исто така претпазлив во врска со поставувањето тешки краткорочни оптоварувања врз сектори како нуклеарната енергија или земјоделството, без да се обезбеди дека постојат одржливи технолошки алтернативи. Спротивно на тоа, земји како Данска и неколку нордиски земји силно се залагаат за амбиција и итност. Тие тврдат дека одложувањето на агресивните дејствија само ќе ги зголеми социјалните и економските трошоци на транзицијата на долг рок. За овие земји, секој надомест за меѓународни јаглеродни кредити – наместо директни намалувања на емисиите во рамките на ЕУ – се смета за слабеење на интегритетот на климатската политика на блокот.
Пресвртна точка за климатската политика на Европа
Дебатата за целта до 2040 година открива пошироки тензии околу тоа како Европа треба да ја води енергетската транзиција. Таа покренува фундаментални прашања: Дали флексибилноста и иновациите треба да имаат предност или треба да се даде приоритет на регулаторната сигурност и амбицијата? Може ли да се очекува од сите земји-членки да се движат со исто темпо, со оглед на нивните различни економски структури и енергетски миксови? Предлогот на Комисијата нема да ја заврши оваа дебата, но ќе ја зацврсти во закон. Откако ќе биде објавен, нацртот ќе влезе во долг процес на преговори во кој ќе учествуваат Европскиот парламент и Советот, а конечното усвојување веројатно ќе се случи не порано од 2026 година. По патот, клучните елементи – како што се улогата на пазарите на јаглерод, обврските специфични за секторите и достапноста на средствата на ЕУ за поддршка на зелените инвестиции – ќе бидат оспорени и преобликувани.
Глобални импликации
Без разлика каков ќе биде конечниот облик на целта за 2040 година, одлуката на ЕУ ќе одекне далеку над нејзините граници. Силна, веродостојна посветеност би можела да помогне во поттикнувањето на меѓународните напори за климата пред претстојните глобални самити за климата. Исто така, може да влијае на тоа како глобалните инвеститори, бизниси и иноватори ги усогласуваат своите стратегии со европската агенда за транзиција. Но, влоговите се високи. Разводнет или раздорен договор би можел да сигнализира двоумење токму кога глобалните емисии треба брзо да се намалат. Во оваа смисла, целта за 2040 година не е само патоказ – таа е тест за решителноста, единството и лидерството на Европа во еден од најдефинирачките предизвици на нашето време.
Алесандро Фиорентино