Subscribe
Kontekst międzynarodowy ostatnich lat charakteryzuje się rosnącą niestabilnością i powrotem logiki konfliktu jako narzędzia rozwiązywania sporów. Instytucje wielostronne, w szczególności Organizacja Narodów Zjednoczonych, stoją obecnie w obliczu bezprecedensowego kryzysu skuteczności od czasu ich powstania w 1945 roku. W swoim przemówieniu przed Zgromadzeniem Ogólnym włoska premier Giorgia Meloni mocno podkreśliła tę kruchość, podkreślając, że architektura ONZ wydaje się nieodpowiednia do sprostania współczesnym wyzwaniom. Jej przemówienie, choć zakorzenione we włoskiej tradycji dyplomatycznej wspierania multilateralizmu, zawierało krytyczną, ale pragmatyczną refleksję na temat potrzeby głębokiej i realistycznej reformy organizacji. Warto zastanowić się nad głównymi punktami przemówienia włoskiej premier, umieszczając je w szerszej debacie na temat reform Organizacji Narodów Zjednoczonych i transformacji globalnego zarządzania. Wśród nich z pewnością znalazły się takie kwestie jak kryzys systemu bezpieczeństwa zbiorowego, przykład konfliktu rosyjsko-ukraińskiego, problem reprezentacji instytucjonalnej i efektywności, rewizja międzynarodowych instrumentów regulacyjnych, kwestia migracji i wolności religijnej, zaproponowany przez Włochy model współpracy z Afryką czy wreszcie krytyka zachodniej polityki gospodarczej i środowiskowej.
ŚWIAT ZAWIESZONY MIĘDZY WOJNĄ A POKOJEM
Spojrzenie włoskiego premiera na teraźniejszość zaczyna się od empirycznego faktu: według najnowszego Globalnego Indeksu Pokoju, obecnie toczy się pięćdziesiąt sześć konfliktów zbrojnych, najwięcej od końca II wojny światowej. Statystyka ta nie jest jedynie ciekawostką: podkreśla ona częściową porażkę założycielskiego celu Organizacji Narodów Zjednoczonych: zapobiegania wojnom i promowania pokoju poprzez mediację, dyplomację i współpracę międzynarodową. Porównanie dzisiejszego kontekstu z tym z 1945 r., roku założenia ONZ, ujawnia radykalną zmianę. W tamtym czasie pięćdziesiąt jeden państw postanowiło zjednoczyć się, aby stworzyć wspólną platformę zdolną do zarządzania konfliktami i zapewnienia zbiorowego bezpieczeństwa. Dziś, prawie osiemdziesiąt lat później, system wydaje się niezdolny do zapobiegania eskalacji wojen i oferowania wspólnych rozwiązań. Postrzeganie życia w „fragmentarycznej trzeciej wojnie światowej”, używając definicji papieża Franciszka, powtórzonej przez Meloniego, odzwierciedla dramatyczną fragmentację krajobrazu geopolitycznego.
KONFLIKT ROSYJSKO-UKRAIŃSKI: RANA DLA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
Główny rozdział przemówienia dotyczył wojny rozpętanej przez Federację Rosyjską przeciwko Ukrainie w lutym 2022 roku. Według Meloniego powaga tego aktu polega nie tylko na przemocy konfliktu, ale także na tym, że stały członek Rady Bezpieczeństwa celowo naruszył podstawowe zasady Karty Narodów Zjednoczonych, w szczególności poszanowanie integralności terytorialnej i niezależności politycznej suwerennych państw. Premier podkreślił, że postawa Moskwy i niechęć do zaangażowania się w wiarygodne negocjacje przyniosły destabilizujące skutki daleko poza granicami Europy Wschodniej, przyczyniając się do nowych kryzysów regionalnych i jeszcze bardziej osłabiając spójność ONZ. Epizod ten uwypukla strukturalną sprzeczność: organ odpowiedzialny za zapewnienie pokoju jest sparaliżowany zachowaniem jednego z jego najbardziej wpływowych aktorów, posiadacza prawa weta.
KRYZYS ONZ I POTRZEBA REFORM
Sednem przemówienia Meloniego jest uświadomienie sobie, że obecna architektura Organizacji Narodów Zjednoczonych jest nieadekwatna do współczesnych wyzwań. Multilateralizm i dyplomacja, jeśli nie są wspierane przez skuteczne instytucje, mogą zostać zredukowane do zwykłych retorycznych stwierdzeń. Stąd propozycja „głębokiej, pragmatycznej i realistycznej” reformy, która nie ma na celu wprowadzenia nowych hierarchii lub stałych siedzib, ale raczej uczynienie organizacji bardziej zwinną, przejrzystą i skuteczną. Włochy, również za pośrednictwem grupy Uniting for Consensus, od dawna przedstawiają alternatywne propozycje dla tworzenia nowych stałych członków Rady Bezpieczeństwa, preferując zamiast tego bardziej inkluzywne i reprezentatywne modele. Według Meloniego, reforma musi respektować zasady równości, demokracji i odpowiedzialności, unikając akcentowania istniejących nierówności. Przywołany obraz „szklanego pałacu”, który musi stać się prawdziwym „domem ze szkła”, uosabia potrzebę zapewnienia przejrzystości procesów decyzyjnych i wykorzystania zasobów.
POTRZEBA PRZEGLĄDU MIĘDZYNARODOWYCH INSTRUMENTÓW I NORM
Poza instytucjami, zasady regulujące stosunki międzynarodowe również wymagają aktualizacji. Konwencje dotyczące migracji i azylu, opracowane w czasach, gdy masowa migracja i zorganizowany handel ludźmi nie istniały, są obecnie nieadekwatne. Meloni ostrzegł przed ryzykiem, że ideologiczna interpretacja niektórych systemów sądowniczych może podważyć suwerenność narodową i zdolność państw do ochrony swoich obywateli. Włoska propozycja nie ma na celu ograniczenia podstawowych gwarancji, ale raczej dostosowanie zasad do zmieniającego się kontekstu historycznego, w którym ochrona praw człowieka musi być pogodzona z potrzebą bezpieczeństwa wewnętrznego i stabilności. Zwalczanie siatek przestępczych, które czerpią zyski z desperacji migrantów, musi zatem stać się priorytetowym celem społeczności międzynarodowej.
PRAWA CZŁOWIEKA I WOLNOŚĆ RELIGIJNA
Krótka dyskusja skupiła się na nierównym traktowaniu różnych praw człowieka. Premier podkreśliła potrzebę uznania uniwersalnej wartości wolności religijnej, potępiając prześladowania dotykające miliony ludzi, głównie chrześcijan. Jej krytyka hipokryzji systemu, który wybiórczo chroni prawa, stanowi wezwanie do wzmocnienia uniwersalności podstawowych zasad ONZ.
AFRYKA, WSPÓŁPRACA I PLAN MATTEI
W ostatnich latach Włochy przedstawiły innowacyjny model partnerstwa z Afryką, znany jako Plan Mattei. Inicjatywa ta nie ma być narzędziem do eksploatacji zasobów, ale raczej platformą do promowania zrównoważonego rozwoju, zatrudnienia i stabilności politycznej. Współpraca z Unią Afrykańską, Afrykańskim Bankiem Rozwoju, Unią Europejską i partnerami dwustronnymi zaowocowała już konkretnymi projektami: od walki z pustynnieniem w Algierii po wspieranie startupów technologicznych i wzmacnianie infrastruktury łączności, takiej jak Blue Raman Cable. Szczególnie istotny rozdział dotyczy kwestii afrykańskiego zadłużenia. Włochy ogłosiły, że zamierzają przekształcić ponad 235 milionów euro w projekty rozwojowe, znacznie zmniejszając zadłużenie krajów znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji. Jest to gest zarówno polityczny, jak i gospodarczy, oparty na zasadach sprawiedliwości i godności.
KRYTYKA ZIELONEGO POROZUMIENIA
Przemówienie podkreśliło również krytyczną refleksję nad wyborami gospodarczymi i środowiskowymi Zachodu. Premier ostrzegł przed ryzykiem transformacji energetycznej zarządzanej z ideologiczną sztywnością, która może spowodować deindustrializację i utratę konkurencyjności, nie przynosząc współmiernych korzyści dla środowiska. Błędem byłoby narzucenie obywatelom niezrównoważonych modeli konsumpcji i produkcji, co w szczególności uderzyłoby w klasę średnią i najsłabszych. Podobnie, era „fideistycznej” globalizacji, której skutki uboczne przez długi czas były niedoceniane, została uznana za zakończoną. Nowy etap wymaga bardziej zrównoważonego podejścia, zdolnego do zrównoważenia otwartości i ochrony interesów narodowych, rozwoju i sprawiedliwości społecznej.
WKŁAD W MIĘDZYNARODOWĄ DEBATĘ
Wystąpienie Giorgii Meloni przed Zgromadzeniem Ogólnym Narodów Zjednoczonych stanowi znaczący wkład w międzynarodową debatę na temat reformy globalnego zarządzania. Wyraźnie podkreśla, że ONZ, założona w 1945 r. w celu zachowania pokoju, stoi obecnie w obliczu kryzysu legitymacji i skuteczności. Włoska propozycja, daleka od ideologicznego projektu, przedstawia się jako wezwanie do pragmatyzmu: bardziej przejrzyste i skuteczne instytucje, zaktualizowane zasady, większa uwaga na prawa człowieka w całości, nowy model współpracy z Afryką i międzynarodowa polityka gospodarcza bardziej dostosowana do rzeczywistych potrzeb ludzi. W świecie pełnym konfliktów, nierówności i globalnych wyzwań (od migracji po zmiany klimatu) reforma ONZ nie jest opcją, ale koniecznością. Włochy, świętujące siedemdziesięciolecie członkostwa w organizacji, zamierzają pozycjonować się jako promotor odnowionego multilateralizmu, zdolnego do radzenia sobie z teraźniejszością i budowania bardziej sprawiedliwej i bezpiecznej przyszłości.