Subscribe
По повеќе од две години прекин на директните контакти меѓу Париз и Москва, неодамнешниот двочасовен телефонски разговор меѓу францускиот претседател Емануел Макрон и рускиот претседател Владимир Путин претставува значаен чекор во контекст на меѓународната дипломатија. Овој настан, долгоочекуван колку и неочекуван, е дел од рамка на длабоко политичко, воено и реторичко непријателство, каде што секоја иницијатива за дијалог добива симболично и стратешко значење. Иако позициите остануваат длабоко различни, отворањето на директен канал за комуникација меѓу двајца клучни играчи во меѓународниот систем сугерира потенцијална промена на парадигмата, барем на формално ниво на мултилатерални односи. Овој гест, иако нема непосредни резултати, укажува на подготвеност за вклучување во дијалог што би можел да отвори идни преговарачки простори, дури и во отсуство на заедничка визија за тековниот конфликт. Разговорот се осврна на неколку меѓународни досиеја – од војната во Украина до иранската нуклеарна програма и односите меѓу Русија и Западот – без, сепак, да произведе конкретни резултати. Сепак, иницијативата добива важна симболична вредност, особено во светлината на растечката меѓународна изолација на Русија и внатрешниот притисок врз Макрон, суспендирани меѓу потребата да се поддржи Киев и обидот да се зачува автономна дипломатска линија во Европа.
ГЕОПОЛИТИЧКИОТ КОНТЕКСТ: ПРОДОЛЖЕНА ВОЈНА И ХИБРИДНА ВОЈНА
Средбата се одржа во исклучително деликатен момент во украинскиот конфликт. Руските сили продолжуваат да напредуваат на терен, особено во областа Луганск, прогласена за целосно окупирана од проруските власти. Украинските воени операции, и покрај симболичните напади како што е нападот со беспилотни летала врз воената фабрика во Ижевск, претрпуваат неуспеси, исто така поради растечката неизвесност околу западната воена поддршка. Оваа војна не е само конвенционална: таа е и хибридна војна составена од пропаганда, кибер напади, саботажи и нуклеарни закани. Наспроти оваа позадина се одржа средбата Макрон-Путин, редок пример за директен дијалог во контекст на широко распространето непријателство и меѓусебни обвинувања. Конфликтот стана парадигма на судир меѓу спротивставените погледи на светот: од една страна, либерално-демократскиот западен блок; од друга страна, авторитарната Русија, која тврди дека постои мултиполарен меѓународен поредок кој ја признава својата централност. На ова идеолошко спротивставување се додава глобална стратешка димензија, со нови актери во подем и флуидни сојузи кои дополнително ја комплицираат можноста за наоѓање заедничко и трајно решение. Во меѓувреме, војната продолжува да зема жртви и да уништува територии. Опсадата на Суми од страна на околу 50.000 руски војници, прекинот од страна на Пентагон на испораката на одредено оружје во Киев од логистички причини и украинските операции против руската воена инфраструктура покажуваат дека сè уште сме далеку од стабилна рамнотежа. Растечкиот руски воен притисок, во комбинација со ерозијата на украинскиот одбранбен капацитет и неизвесноста на западната поддршка, ризикува промена на стратешката рамнотежа. Ризикот не е само продолжување на војната, туку и нејзина трансформација во замрзнат конфликт, со катастрофални последици за европската безбедност.
ПОЗИЦИИТЕ НА ПУТИН: БЕЗБЕДНОСНА РЕТОРИКА И НАРАТИВ ЗА ЖРТВАТА
За време на телефонскиот разговор, Владимир Путин го повтори наративот што со години ја водеше реториката на Кремљ. Според рускиот претседател, конфликтот во Украина е директна последица на западната политика, виновна за игнорирање на стратешките интереси на Русија, фаворизирање на раѓањето на она што Москва го смета за антируско упориште во Киев и толерирање на дискриминацијата врз руското говорно население. Ова е консолидирана позиција, која ја става одговорноста за конфликтот на Западот и ја негира идејата за руска агресија. Во оваа визија, руските воени операции се сметаат за одбранбен и неопходен одговор. Путин инсистираше на потребата од глобално решение што ја зема предвид реалноста на теренот, јасна референца за де факто анексија на украинските територии и желбата за консолидирање на стекнатите територијални придобивки. Овој пристап го прави секој дијалог исклучително тежок: за Москва, сите преговори мора да започнат со легитимирање на нејзините постапки; за Западот и Киев, сепак, почитувањето на украинскиот територијален интегритет е суштински предуслов.
БАРАЊАТА НА МАКРОН: ПРИМИРУВАЊЕ, СУВЕРЕНИСТ И ДИПЛОМАТСКА ИНИЦИЈАТИВА
Францускиот претседател одржа став конзистентен со европската линија, повторувајќи ја непоколебливата поддршка на Франција за суверенитетот и територијалниот интегритет на Украина. Сепак, Макрон, исто така, изнесе конкретен предлог: да се прогласи примирје и да се отвори фаза на преговори за постигнување трајно решение на конфликтот. Овој предлог го одразува обидот на Франција да ја усогласи својата улога како сигурен сојузник во рамките на НАТО и ЕУ со онаа на автономен соговорник на меѓународно ниво. Макрон отсекогаш се стремел да промовира поевропски пристап кон кризата, способен да ја потврди лидерската улога на Унијата на нејзиниот континент надвор од позициите на САД. Дипломатската иницијатива се прошири и на Киев: веднаш по телефонскиот повик со Путин, Макрон го контактираше Зеленски за да го информира за содржината на разговорот и да ја повтори координацијата меѓу Франција и Украина. Извори од Елисејската палата, објавени од главните меѓународни медиуми, всушност, потврдија дека двајцата лидери ќе останат во контакт со оглед на претстојните дипломатски рокови.
Иранското досие: Разлики и во врска со нуклеарната програма
Друга тема што беше разгледана за време на телефонскиот разговор беше иранската нуклеарна програма, која сè повеќе е во центарот на меѓународната загриженост. Путин потсети на споделените одговорности на постојаните членки на Советот за безбедност на ОН, вклучувајќи ги Франција и Русија, да се осигурат дека Техеран ги почитува своите обврски според Договорот за неширење на нуклеарно оружје (NPT). Макрон инсистираше на потребата Иран да им дозволи на инспекторите на Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ) да продолжат со својата работа без одложување. Сепак, дури и во овој случај, не беше постигнат конкретен договор. Ставовите остануваат далечни, особено имајќи ја предвид двосмислената улога на Москва во поддршката на Техеран, особено во контекст на воената и технолошката соработка.
ПОЛИТИЧКОТО ЗНАЧЕЊЕ НА ТЕЛЕФОНСКИОТ ПОВИК
И покрај недостатокот на опипливи резултати, телефонскиот разговор меѓу Макрон и Путин претставува важен момент во европската дипломатија. Тоа не е пресвртница, туку сигнал: дури и во моменти на максимална тензија, директниот дијалог останува можен. Изборот на Макрон да го продолжи контактот со лидерот на Кремљ може да се толкува на два начина. Од една страна, како гест на политичка одговорност насочен кон истражување на секој начин за ограничување на ескалацијата. Од друга страна, како тактички потег за потврдување на водечката улога на Франција на меѓународната сцена, во време кога Германија се чини неодлучна, а САД се сè повеќе фокусирани на внатрешни и воневропски предизвици. Факт е дека, сè додека Москва продолжува да го смета конфликтот како резултат на западен заговор и не е подготвена да ја признае легитимноста на украинските барања, секој обид за преговори ризикува да пропадне пред да започне.
МИР КОЈ Е ДАЛЕКУ, НО НЕ Е НЕВОЗМОЖЕН
Телефонскиот разговор меѓу Емануел Макрон и Владимир Путин не даде никакви конкретни резултати, но покажа дека сè уште има простор, иако минимален, за дипломатија. Франција, почитувајќи ја европската и трансатлантската линија, се обидува да издвои автономна улога како олеснувач на дијалогот во контекст во кој војната се чини дека станала нормализирана во својата бруталност. Позициите остануваат непомирливи: Москва сака признавање на статус кво, Париз – како и целата ЕУ – го брани украинскиот суверенитет. Сепак, во отсуство на дипломатски иницијативи, постои само една алтернатива: ескалација на конфликтот, со непредвидливи последици. Најважната лекција од телефонскиот повик е можеби токму тоа дека дипломатијата е сè уште можна, но потребна е политичка решителност, стратешка визија и пред сè силен мултилатерален притисок за да се вратат страните на преговарачка маса. Во спротивно, војната во Украина ризикува да стане трајна рана во срцето на Европа.