Subscribe
Индексот на трговски бариери за 2025 година (TBI 2025) беше неодамна објавен: извештај од значаен интерес во врска со анализата на моменталната меѓународна економска состојба. Важноста на овој документ се појавува во светлината на трансформациите што се во тек во глобалниот трговски систем, обележани со враќање кон протекционистички политики. Во овој контекст, индексот нуди детална слика за постојните трговски бариери и, во исто време, претставува солидна основа за толкување на идните случувања во геополитичката и економската сфера.
ПОГЛЕД НА ДРУГАТА СТРАНА НА АТЛАНТИКОТ
Мора да се направи методолошка забелешка и, веројатно, да се истражи и длабински во некоја следна статија. Всушност, рамката што ја дефинира TBI 2025 веќе делумно се чини застарена во однос на ненадејните промени што би можеле да се случат на краток рок, особено по новите царински мерки воведени од американската администрација предводена од претседателот Доналд Трамп. Овие политики, насочени кон корекција на нерамнотежата што ја забележаа САД во меѓународната трговија, веќе доведоа до зголемување на трошоците поврзани со увозот и извозот, со потенцијални среднорочни и долгорочни последици врз бројни економии, вклучително и оние на земјите-членки на Европската Унија. И покрај ова, изданието на извештајот за 2025 година претставува суштинска референтна точка за проучување на динамиката што е во тек.
СОДРЖИНА И МЕТОДОЛОГИЈА НА ИНДЕКСОТ НА ТРГОВСКИ БАРИЕРИ
За целосно разбирање на аналитичкиот и интерпретативниот опсег на Индексот на трговски бариери, од суштинско значење е внимателно испитување на користените извори, на когнитивните цели што се следат и методологијата усвоена за обработка на податоци. TBI, по својата природа како композитен индекс, се базира на интегриран систем на информации од меѓународни организации со докажан авторитет: меѓу нив, Организацијата за економска соработка и развој (OECD), која обезбедува податоци за ограничувањата во услужниот сектор, и Светската трговска организација (WTO), која придонесува со статистика за нетарифните бариери, царинските тарифи и учеството во договорите за слободна трговија (FTA). Изданието од 2025 година се издвојува по ширината на својата покриеност, вклучувајќи 122 земји што претставуваат приближно 97% од светскиот бруто домашен производ и 80% од глобалното население, што претставува значително проширување во споредба со изданието од 2023 година, кое опфаќаше само 88 земји. Ова проширување ја одразува желбата попрецизно да се опфати сложеноста и еволуцијата на меѓународниот трговски пејзаж, а воедно нуди и солидна емпириска основа за развој на економски политики засновани на сигурни и ажурирани податоци. Во оваа смисла, TBI 2025 е конфигуриран како напредна алатка за анализа, неопходна за толкување на главните глобални економски и трговски трендови. Индексот има за цел да ја следи и оценува целата меѓународна трговија преку пристап на повеќе нивоа, структуриран врз четири фундаментални аналитички столба. Директните трговски бариери се класифицирани во три макрокатегории: тарифи, нетарифни бариери (NTB) и ограничувања на услугите. На овие се додава и четврта интерпретативна оска наречена Олеснување, која зема предвид низа структурни фактори – вклучувајќи ја ефикасноста на логистичките инфраструктури, заштитата на имотните права, ограничувањата на дигиталната трговија и степенот на придржување кон договорите за слободна трговија – кои имаат одлучувачко влијание врз способноста на земјите да пристапат и да учествуваат во меѓународната трговија.
ШТО СЕ ПРОМЕНИЛО ОД ИНДЕКСОТ НА ТРГОВСКИ БАРИЕРИ ОД 2023 ГОДИНА?
За да ги анализираме податоците обезбедени од Индексот на трговски бариери за 2025 година, започнуваме со споредување со глобалната просечна вредност од претходното издание на овој документ од 2023 година. Ова е вредност помеѓу 1 и 10, каде што 10 претставува највисоко можно ниво на цени. Во 2023 година, вредноста изнесуваше 3,95, додека во тековниот индекс можеме да видиме зголемување од 7%, достигнувајќи 4,22. Што ни кажува ова зголемување? Секако го истакнува растот на трендот кон протекционизам во комерцијалниот сектор, во контекст кој веќе мора да се справи со геополитичка нестабилност поврзана со бројни тековни конфликти, со последователна реконфигурација на глобалните синџири и брза дигитализација на економските текови.
ДИНАМИКА И ГЛОБАЛНИ ТРЕНДОВИ НА ИНДЕКСОТ НА ТРГОВСКИ БАРИЕРИ 2025
Во светлината на ова глобално зголемување на Индексот од 7%, може да се каже дека анализата содржана и предложена од TBI 2025 фотографира глобална економија карактеризирана со заострување на рестриктивните трговски политики во рамките на сценарио каде што геополитичките тензии и дигиталната транзиција добиваат сè поцентрална улога. Меѓусебно поврзаниот свет и кризите поврзани со конфликти – вклучително и во Европа со војната во Украина – се затоа меѓу елементите што го олеснуваат овој тренд. Понатаму, Индексот на трговски бариери 2025 истакнува како еден од најрелевантните аспекти на сегашниот контекст на глобалната трговија е претставен со ширењето на дигиталните бариери. Особено, Европската Унија усвои остри регулативи, како што се Законот за дигитални услуги и Законот за дигитални пазари, воведувајќи ограничувања на прекуграничниот проток на податоци, барања за локализација на содржината, стандарди за сајбер безбедност и дигитални даноци. Преземајќи една од претпоставките предложени од анализата на Индексот, ваквите регулаторни мерки, иако оправдани од потребата за заштита на потрошувачите и внатрешниот пазар, би ризикувале да ја попречат конкуренцијата и да ги забават технолошките иновации. Затоа, ова би биле значајни бариери, особено ако ги земеме предвид случувањата поврзани со новите технологии и, пред сè, влијанието што вештачката интелигенција ќе го има врз нашето општество во блиска иднина. Гледајќи ги големите географски области и влијанијата што големите економии ги имаат врз индексот и врз дигиталните бариери, можеме да го разгледаме контрастот помеѓу кинескиот и американскиот пазар. Во Кина се користат и задолжителни мерки за локализација на податоци и безбедносни бариери: на овој начин е создадена многу прецизна и високо регулирана дигитална средина. Наместо тоа, гледајќи го главниот конкурент на змејот од другата страна на Пацификот, Соединетите Американски Држави немаат вистинска хомогена федерална стратегија и дисциплина во однос на дигиталните бариери. Всушност, поединечните држави применуваат различни ограничувања, особено ако ги погледнеме регулативите на секторите за гиг економија, кои вклучуваат платформи како што се Uber и Airbnb. Ако ја погледнеме максималната отвореност на дигиталната трговија, земјите што добиваат повисок индекс секако се Сингапур и Нов Зеланд благодарение на апсолутно поволните правила и регулативи, особено од гледна точка на дигиталната динамика.
ПОГЛЕД НА РЕГИОНАЛНАТА ДИНАМИКА
Анализирајќи ја меѓународната трговија од перспектива на големи регионални области и гледајќи ги податоците, можеме да потврдиме дека Северна Америка е етаблирана како географска област со највисоко ниво на трговска отвореност, поддржана главно од одличните перформанси на Канада и на Соединетите Американски Држави, земји кои продолжуваат да се истакнуваат со усвојувањето на политики насочени кон либерализација на трговијата. Секако, што се однесува до САД, мора да го земеме предвид и воведувањето на нови тарифни политики што ги започна претседателот Трамп само еден месец пред објавувањето на извештајот. Доколку политиките станат структурни, тие би можеле да предизвикаат колапс на американскиот индекс, а воедно и да ги намалат регионалните перформанси. Второ, ги наоѓаме земјите од Западна Европа кои, иако одржуваат релативно висок степен на отвореност, се чини дека се казнети од растечкото присуство на нетарифни бариери. Особено во однос на строгите правила и прописи во дигиталната област, кои имаат тенденција да го ограничат меѓународниот проток на податоци и интероперабилноста на услугите. Ваквите прашања се испитуваат и се на политичката агенда на Европската Унија, исто така во однос на поддршката за развој на вештачката интелигенција. Тоа е карактер на поголема хетерогеност што ги карактеризира пазарот и економиите на регионот на Источна Азија и Пацификот, бидејќи постојат изразени дисконтинуитети помеѓу многу различни економии. Од една страна, гледаме многу отворени економии како што се Хонг Конг и Сингапур, кои го заземаат првото и второто место соодветно во Индексот на трговски бариери 2025 година, а потоа се приближуваме кон земји како Индонезија, сместени на спротивниот крај од рангирањето (122-ро место) токму поради високиот степен на комерцијално затворање и постојаната употреба на протекционистички мерки. Некои знаци на подобрување во споредба со извештајот од 2023 година се евидентирани во Субсахарска Африка. Индексот истакнува дека овој раст главно се должи на структурните реформи и делумните либерализации. За возврат, Јужна Азија има најлоши резултати, потврдени како најрестриктивен регион, силно под влијание на протекционистичките стратегии како оние што ги усвоија Индија и Пакистан, кои го движат регионот.