Subscribe
Неодамнешниот договор меѓу САД и Кина за снабдување со ретки земни елементи – како и за трговските давачки – претставува значаен настан во контекст на меѓународните односи и глобалната економска и воена безбедност. Важно е да се анализира стратешкото значење на договорот, неговите комерцијални и дипломатски импликации и структурните ранливости на американскиот индустриски и одбранбен апарат што произлегуваат од зависноста од кинеските испораки на критични елементи како што се ретките земни елементи, неодамна и во центарот на договорот потпишан од Трамп со Киев.
ОД ТЕНЗИИ ДО ДОГОВОР
Таканаречените ретки земни елементи (група од 17 хемиски елементи неопходни за производство на напредни технологии) се во центарот на деликатната меѓузависност меѓу САД и Кина. На 10 јуни, американскиот претседател Доналд Трамп објави преку социјалната мрежа Truth дека е постигнат договор со кинеската влада во врска со снабдувањето со ретки земни елементи, примената на нови трговски давачки и повторното отворање на визите за кинеските студенти. Овој договор, кој доаѓа по месеци трговски тензии, означува голем чекор напред во билатералниот дијалог и ја открива растечката употреба на критични ресурси како лост во меѓународните преговори.
ШТО СОДРЖИ ДОГОВОРОТ? ЕКОНОМСКИ И ДИПЛОМАТСКИ АСПЕКТИ
Според официјалните комуникации од претседателот Доналд Трамп, неодамна постигнатиот договор со Кина ја вклучува обврската на Пекинг однапред да гарантира снабдување со ретки земји, стратешки ресурси кои се клучни за американската технологија и воена индустрија. Договорот, исто така, воведува нова тарифна структура, која предвидува воведување на 30% давачки за кинескиот увоз во Соединетите Држави, додека американскиот извоз во Кина ќе биде предмет на 10% давачки. Меѓу клучните елементи на договорот е и отворањето во академската област, со повторно воведување на визите за кинески студенти заинтересирани за студирање на американски универзитети. Трамп го нагласи овој аспект, истакнувајќи ја својата благодарност за присуството на млади Кинези на американските кампуси. Договорот произведе непосредни позитивни ефекти врз финансиските пазари, особено на европските берзи, кои реагираа со оптимизам, потврдувајќи ја системската вредност што се припишува на детантот меѓу двете сили. Од Пекинг, вицепремиерот Хе Лифенг ја нагласи итноста од зајакнување на билатералниот дијалог, намалување на недоразбирањата и консолидирање на стабилна и трајна соработка, а истовремено ја признава важноста на одржувањето отворени ефективни и конструктивни канали за комуникација.
СТРУКТУРНА РАНЛИВОСТ
Надвор од економските аспекти, договорот е од стратешко значење бидејќи ја истакнува ранливоста на американските синџири на снабдување, особено во воената област. Ретките метали – како што споменаа во последниве денови неколку меѓународни медиуми – се суштински компоненти на напредните воени технологии, вклучувајќи ракети, радари, подморници, ловци Ф-35 и идните Ф-47. Ф-35, на пример, содржат над 400 кг REE (елементи на ретки метали) секој, додека подморниците од класата Вирџинија и ракетите Томахавк исто така зависат од овие материјали. Кина, според податоците објавени од меѓународниот печат, моментално контролира околу 90% од глобалното рафинирање на ретки метали и поседува 70% од вкупното производство. Понатаму, таа поседува 44 милиони тони резерви, во споредба со речиси 2 милиони на Соединетите Американски Држави. И покрај инвестициите на Пентагон (над 439 милиони долари од 2020 година за развој на домашни синџири на снабдување), технолошкиот и инфраструктурниот јаз останува значаен.
ГЕОПОЛИТИЧКАТА ПРЕДМЕТКА НА РЕТКИТЕ ЗЕМЈИ ЕЛЕМЕНТИ
Доминацијата на Кина во секторот за ретки земји претставува конкретна геополитичка лост што може да се користи за влијание врз трговските преговори, дипломатските договори, па дури и врз стратешката позиција на САД. Нивната незаменливост во многу воени апликации ја прави зависноста на САД особено критична. Пекинг постојано го користи оружјето на ограничувањата на извозот за да ја зајакне својата позиција во мултилатералните дијалози, демонстрирајќи јасна свест за потенцијалот на принуда на својата супериорност во оваа област. Договорот меѓу САД и Кина за ретки земји претставува привремено ублажување на трговските тензии, но во исто време истакнува длабока кршливост во производствената и воената структура на САД. Иако договорот би можел да ја зајакне билатералната соработка на краток рок, тој исто така ја нагласува итноста Вашингтон да ги диверзифицира своите извори на снабдување и да развие автономни индустриски капацитети. Ретките земји не се само комерцијално прашање: тие се стратешки јазол каде што се испреплетуваат националната безбедност, технолошката конкурентност и надворешната политика.