Subscribe
По повеќе од два века неврзаност, официјалниот влез на Шведска во НАТО во 2024 година претставуваше значајна пресвртница во радикално променетата меѓународна клима. Оваа промена на насоката беше поттикната, особено, од растечката перцепција за закана од Русија, интензивирана со големата инвазија на Украина во 2022 година. Во овој нов геополитички контекст, шведското вооружување не се појавува како епизодна мерка, туку како составен дел од долгорочната стратегија.
ВЛЕЗОТ во НАТО КАКО ИСТОРИСКА ЦЕЗУРА
За да се разбере моменталната фаза на милитаризација на Шведска, од суштинско значење е да се започне од еден фундаментален факт: надминувањето на историската неутралност. Руската агресија врз Украина радикално го промени европскиот стратешки пејзаж. Перципираниот ризик од ескалација на конфликтот и растечката воена агресивност на Москва ги наведоа и Шведска и Финска да се откажат од два века неутралност за да ја обезбедат колективната заштита предвидена со член 5 од Северноатлантскиот договор. Шведскиот парламент го ратификуваше пристапувањето со меѓупартиско мнозинство, што одразува консолидиран политички и народен консензус, поткрепен со докази за нови геополитички ризици.
СТРУКТУРНО ПРЕОВООРУЖУВАЊЕ И ЗГОЛЕМУВАЊЕ НА ВОЕНИТЕ ТРОШОЦИ
Новата одбранбена позиција на Шведска се базира на сеопфатна и прогресивна стратегија за вооружување во согласност со стандардите на НАТО. Од 2020 година, воените трошоци веќе се дуплираа, достигнувајќи 2,4% од БДП, но наведената цел е да се достигнат 3,5% до 2032 година. Ова е еден од највисоките проценти меѓу земјите-членки, опиплив знак за стратешката посветеност на Стокхолм кон Атлантската алијанса. Програмата за вооружување вклучува купување модерни системи за оружје – како што се беспилотни летала, напредна артилерија, противбродско оружје и воздушна одбрана – како и инвестициски план во технолошки и сајбер-одбранбени капацитети, суштински елементи во современото војување.
АРМИЈА ОРИЕНТИРАНА КОН АКТИВНО ОДВРАЌАЊЕ
Новата шведска одбранбена стратегија раскинува со конзервативниот пристап од минатото и се префрла кон логиката на активно одвраќање, заснована на подготвеност и проекција на сила. Реорганизацијата на армијата е придружена со ревизија на задолжителната воена обврска: повторно воведена во 2017 година, сега вклучува и елиминација на „десетгодишното правило“, со кое се утврдуваше максималната граница за повлекување на регрутите. Овие одлуки одразуваат нова стратешка свест: и покрај тоа што не се граничи директно со Русија, Шведска е географски чувствителна, и како потенцијален транзитен коридор за трупите на НАТО во случај на конфликт во Балтикот, и за контрола на островот Готланд, клучна точка во Балтичкото Море.
ПОЛИТИЧКА КОХЕЗИЈА И НАРОДНА ПОДДРШКА
Значаен елемент на политиката за вооружување на Шведска е силниот меѓупартиски консензус што го ужива. Пакетот за вооружување одобрен од Парламентот во јуни 2025 година, исто така, доби позитивен глас од социјалдемократската опозиција, демонстрирајќи национално единство по прашањата од одбраната. Во ера обележана со политичка поларизација, ова претставува сила за Шведска, овозможувајќи ѝ брзо да се движи кон остварување на своите стратешки цели без неизвесностите типични за другите национални сценарија.
ЗНАЧАЈНА ТРАНСФОРМАЦИЈА
Со влегувањето во НАТО, Шведска брзо се реконфигурира како целосно интегриран играч во евроатлантската безбедносна архитектура. Процесот на вооружување што го презема Шведска претставува една од најзначајните трансформации во европскиот безбедносен пејзаж по 2022 година. Оваа еволуција е резултат на интеракцијата на три главни динамики. Прво, пристапувањето на земјата во НАТО подразбира преземање нови обврски во областа на колективната одбрана, означувајќи прекин со традиционалната позиција на неутралност. Второ, конфликтот во Украина и растечката асертивност на Русија длабоко ги променија перцепциите за безбедноста во шведското општество, што доведе до поголема свест за конкретната можност за директна закана. Конечно, оваа промена, исто така, одразува поширок процес на редефинирање на националниот идентитет, што вклучува прогресивна интернализација, од страна на јавното мислење и институциите, на можноста за реален конфликт, кој повеќе не е сведен на сферата на теоретските хипотези. Како симбол на нордиската неутралност, Шведска брзо се појавува како еден од најдинамичните играчи во новата европска безбедносна архитектура. Сепак, успехот на овој процес ќе зависи, на среден и долг рок, од низа клучни фактори. Ќе биде од суштинско значење да се обезбеди одржување на висококвалитетни стандарди во вооружените сили, постепеното зголемување на воените трошоци да биде економски одржливо и да се зачува внатрешната политичка кохезија неопходна за одржување на таков стратешки пресврт.